ارزیابی میانگین عملکرد و پایداری ژنوتیپ‎ های نخود با تلفیق مدل‎ های ammi و blup و گزینش بر اساس شاخص پایداری چند صفتی (mtsi)

مقدمه و هدف: نخود به واسطه درصد پروتئین و ارزش تغذیه‎ای زیاد، یکی از حبوبات سرما دوست محسوب می شود و قابلیت کشت پائیزه در شرایط دیم را دارد. شناسایی ژنوتیپ‎هایی با عملکرد بالا و سازگاری به دامنه گسترده‌ای از محیط‌ها یکی از هدف‌های عمده در برنامه‌های به نژادی گیاهان زراعی می باشد. ترکیب دو روش ارزیابی پایداری بهترین پیش‎بینی نااریب خطی (blup) و اثرات اصلی جمع پذیر و برهمکنش‎های ضرب پذیر (ammi) در آزمایش‌های ناحیه‌ای و گزینش پایداری چند صفتی (mtsi) به ارزیابی بهتر ژنوتیپ‌های گیاهی و دستیابی به نتایج دقیق‌تر کمک می‌کند. مدل‌های اثرات اصلی جمع‎پذیر و برهمکنش ضرب‎پذیر(ammi) و بهترین پیش‎بینی نااریب خطی (blup)، از جمله روش‌های چند متغیره کاربردی در ارزیابی آزمایش‌های چند محیطی هستند. این پژوهش برای شناسایی ژنوتیپ‎های پایدار و پر محصول نخود در کشت پائیزه انجام شد. مواد و روش ها: در این پژوهش، هفده ژنوتیپ پیشرفته نخود همراه با دو شاهد عادل و آزاد در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سراب چنگائی خرم آباد (لرستان) به‌مدت چهار سال زراعی (1392-96)، مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای کمی‎سازی پایداری ژنوتیپی، بهترین پیش‎بینی نااریب خطی، از برهمکنش‎های ژنوتیپ در محیط (سال) برآورد شدند. و تجزیه مقادیر منفرد (svd) که اساس تجزیه ammi است، بر روی ماتریس حاصله انجام شد. یافته ها: نمودار گرمایی مبین تنوع عملکرد دانه ژنوتیپ‎ها در سال‎های مختلف بود. نمودار موزائیکی نشان داد که سهم مجموع مربعات ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط( سال) در مجموع مربعات کل به‌ترتیب 15/45 و 31/26 درصد بود. آزمون نسبت درست نمایی (lrt) نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ در سال بر عملکرد دانه، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، سرعت پرشدن دانه و دوره پرشدن دانه معنی‎دار بود، با توجه به معنی‎دار بودن برهمکنش ژنوتیپ در محیط (سال)، میتوان تجزیهblup را بر روی این داده‎ها انجام داد. آزمون اسکریت نشان داد چهار مولفه اصلی اولیه سهم قابل توجهی در توجیه برهمکنش ماتریس ژنوتیپ در محیط (سال) حاصل از blup داشتند، بطوری که مولفه اصلی اول و دوم به‌ترتیب فقط 34/31 و 31/38 درصد از تغییرات برهمکنش ژنوتیپ در محیط (سال) را توجیه می کردند. رتبه بندی ژنوتیپ‎ها بر اساس شاخص پایداری چند صفتی (mtsi) انجام شده است که، ژنوتیپ 7 با 1/6 mtsi= به‌عنوان ژنوتیپ برگزیده، مشخص شد. نتیجه گیری: در مجموع، بر اساس نتایج کل روش ها و انتخاب همزمان بر اساس پایداری عملکرد دانه و همه صفات اندازه‎گیری شده (mtsi)، ژنوتیپ‎های شماره 7 (flip07-201c)، و 4 (flip06-43c) ژنوتیپ‎های پایدار و برتر نسبت به میانگین کل صفات ژنوتیپ‎ها بودند . ژنوتیپ شماره 4 از لحاظ دوره پر شدن دانه (32 روز)، عملکرد دانه (2536/9کیلوگرم در هکتار)، وزن صد دانه (34/3 گرم)، ارتفاع بوته (65/3 سانتی متر) و ژنوتیپ شماره 7، با میانگین سرعت پر شدن دانه (10/63 میلی گرم در دانه در روز ) و عملکرد دانه (2250 کیلوگرم در هکتار) بیشتر از میانگین کل صفات در ژنوتیپ‎ها و شاهد‎های (آزاد و عادل) در این پژوهش برتر بودند.

evaluation of the mean performance and stability of chickpea genotypes by integration ammi and blup models and selection based on multi-trait stability index (mtsi)

extended abstractintroduction and objective: chickpea is one of the legumes due to its protein percentage and high nutritional value, and it can be cultivated in the fall in rainy conditions. identification of high-yield genotypes with adaptation to a wide range of environments is one of the major goals in crop breeding programs. combining features of the best linear unbiased predictions (blup) and additive main effects and multiplicative interaction (ammi) in multi- environment experiments and multi-trait stability selection (mtsi) to better evaluate plant genotypes and achieve more accurate results it helps to be more precise. additive main effect and multiplicative interaction (ammi) and best linear unbiased prediction (blup) are two methods for analyzing multi-environment trials (met). this research was done to identify stable and high-yielding chickpea genotypes in autumn planting.material and methods: in this study, seventeen advanced chickpea genotypes were evaluated along with two check varieties (adel and azad) based on randomized complete block design with three replications at sarab changai agricultural and natural resources research station khoramabad lorestan for four crop years (2013-2017) were evaluated. to quantify the genotypic stability, the best linear unbiased predictions of the genotype by environment interactions (gei) were estimated, and singular value decomposition (svd), which is the basis of ammi analysis, was performed on the resulting matrix.results: the heat map plot indicated the variation of seed yield of genotype and sum squares of genotype by environment interaction in total sum of squares were 15.45 % and 31.26 % respectively. the likelihood ratio test (lrt) showed that the effect of gei was significant on grain yield, 100 grain weight, plant height, grain – filling rate and grain– filling period. therefore, due to the significant interaction of genotype by environment, blup analysis can be performed on this data. the screet test showed that the first four principal components had a significant contribution in the gei matrix derived from blup, as the first and second principal components explained only 34.31% and 31.38% of the gei variation respectively. based on the multi- trait stability index (mtsi), g7 was also selected as the best genotype in terms of grain yield, evaluated traits and stability of each trait. conclusion: in general, based on the results of all methods and simultaneous selection based on seed yield stability and all measured traits (mtsi), genotypes no. 7 (flip07-201c), and 4 (flip06-43c) were stable and superior genotypes, they were compared to the average of the total traits of the genotypes. genotype no. 4 in terms of seed filling period (32 days), seed yield (2536.9 kg/ha), hundred seed weight (34.3 gr.), plant height (65.3 cm) and genotype no. 7, with the average seed filling ratio (10.63 mg per seed per day) and seed yield (2250 kg/ha) were more than the average of the total traits of genotypes and controls (azad and adel) in this research