گزینش همزمان عملکرد روغن و سایر خصوصیات زراعی در هیبریدهای زمستانه کلزا

مقدمه و هدف: کلزا یکی از مهم ترین گیاهان دانه روغنی در جهان محسوب می‌شود. بنابراین انتخاب ژنوتیپ‌های پرمحصول در این گیاه از اهمیت بالایی برخوردار است. تولید ارقام هیبرید پرمحصول کلزا از اهداف اصلی برنامه‌های به‌نژادی این گیاه می‌باشد. هچنین بررسی رابطه بین عملکرد و سایر صفات زراعی، راندمان برنامه‌های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می‌بخشد. بنابراین این مطالعه با هدف گزینش هیبریدهای جدید کلزا و مطالعه روابط میان صفات انجام شد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق 21 دورگ زمستانه کلزا (تلاقی 3 رستورر با 7 لاین نرعقیم) به همراه چهار رقم اکاپی، احمدی، نیما و نفیس در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال زراعی (99-1397) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد شامل روز تا شروع گلدهی، روز تا پایان گلدهی، طول دوره گلدهی، روز تا رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، میزان روغن، عملکرد دانه و عملکرد روغن مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند. در این تحقیق به منظور گزینش ژنوتیپ‌های کلزا و مطالعه روابط میان صفات از روش شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (siig) و تجزیه به عامل‌ها استفاده شد.یافته‌ها: بر اساس شاخص siig، ژنوتیپ‌های g15، g3، g10، g5، g22، g8، g4 و g25 با مقدار siig بیشتر (به ترتیب 0/706، 0/680، 0/667، 0/665، 0/647، 0/641، 0/610 و 0/607) جزء ژنوتیپ‌های برتر بودند. از طرفی ژنوتیپ‌های g23، g18، g1، g24، g21، g7 و g13 با مقدار siig کمتر (به ترتیب 0/315،0/219، 0/334، 0/383، 0/397، 0/398 و 0/402) جزء ژنوتیپ‌های ضعیف از نظر اکثریت صفات مورد بررسی بودند. ژنوتیپ‌های g15، g5، g22، g3 و g10 با داشتن مقدار siig بالا و همچنین عملکرد روغن بالاتر از میانگین به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر از نظر عملکرد روغن و سایر صفات زراعی شناخته شدند. همچنین نتایج تجزیه به عامل‌ها نشان‌دهنده ارتباط مثبت صفت وزن هزار دانه با عملکرد دانه و عملکرد روغن بود.نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌های g15، g5، g22، g3 و g10 به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر از نظر عملکرد روغن و سایر صفات زراعی شناخته شدند. همچنین صفت وزن هزار دانه می‌تواند به عنوان شاخص‌ مناسب در برنامه‌های به‌نژادی برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا در کلزا مورد استفاده قرار گیرد. 

simultaneous selection of oil yield and other agronomic characteristics in winter rapeseed hybrids

extended abstractintroduction and objective: rapeseed is one of the most important oilseed plants in the world. therefore, the selection of high-yielding genotypes is especially important in this plant. production of high yielding hybrid cultivars is the main objectives of breeding programs in rapeseed. also, study on relationships between yield and other agronomic traits will improve the efficiency of a breeding program with appropriate selection criteria. therefore, the objectives of this research were to the selection of new rapeseed hybrids and to find interrelationships among traits.material and methods: in this research, 21 rapeseed hybrids (yielded crossing between 3 restorers with 7 cytoplasmic male sterile lines) along with four cultivars okapi, ahmadi, nima and, nafis were evaluated in a randomized complete block design with three replications in seed and plant improvement institute (spii), karaj during the 2018–2020 growing seasons. the phonological, morphological characteristics and yield and its components including days to flowering starting, days to end of flowering, flowering period, days to physiological maturity, plant height, number of lateral branches, number of pods per plant, number of seeds per pod, and head, thousand seed weight, oil content, seed yield, and oil yield were measured. in this study, the selection index of ideal genotype (siig) and factor analysis were used to select rapeseed genotypes and study the relationships between the traits.results: based on the siig index, the genotypes g15, g3, g10, g5, g22, g8, g4, and g25 with the highest siig values (0.706, 0.680, 0.667, 0.665, 0.647, 0.641, 0.610, and 0.607 respectively) were the superior genotypes. on the other hand, g23, g18, g1, g24, g21, g7, and g13 genotypes with the least amount of siig value (0.219, 0.315, 0.334, 0.383, 0.397, 0.398, and 0.402 respectively) were the weakest genotypes for most studied traits. the genotypes g15, g5, g22, g3, and g10 with high siig values as well as higher oil yield that total averages were recognized as superior genotypes from the point of yield and other agronomic traits. also, the results of factor analysis indicated a positive relationship between thousand seed weight with seed yield and oil yield.conclusion: generally, the results indicated that the genotypes of g15, g5, g22, g3, and g10 were recognized as superior genotypes from the point of oil yield and other agronomic traits. also, the trait of thousand seed weight could be used as a suitable criterion in selecting for increased yield in rapeseed breeding programs.