بررسی تحمل به تنش کمبود آب هیبریدهای ذرت دانه ای با استفاده از شاخص های تحمل

مقدمه و هدف: ذرت یکی از مهمترین غلات دانه ای است که در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود و یکی از مهمترین غلات برای تولید مواد غذایی سرتاسر مردم جهان است. یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع ترین تنش محیطی، کمبود آب است که باعث محدودیت رشد و بقای گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک می شود. واکنش ژنوتیپ ها به تنش در زمان و مکان های مختلف می تواند متفاوت باشد. بنابراین انتخاب ژنوتیپ های متحمل به تنش کم آبی، می تواند کمک شایانی در جهت اصلاح و تولید محصول ذرت نماید. مواد و روش ها: در این پژوهش به منظور بررسی تحمل هیبریدهای ذرت به تنش کم آبی، 18 هیبرید ذرت در آزمایشی بصورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. آبیاری در شرایط شاهد بعد از 70 میلی متر و شرایط تنش کم آبی بعد از 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس a انجام شد. بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش و عادی، شاخص های تحمل به تنش (sti)، حساسیت به تنش (ssi)، تحمل (tol)، شاخص میانگین بهره وری (mp)، میانگین هندسی بهره وری (gmp)، میانگین هارمونیک بهره وری (harm)، خشکی نسبی (rdi)، مقاومت به خشکی (di)، پایداری عملکرد (ysi) و انتخاب ژنوتیپ ایده آل (siig) برای هیبریدهای مورد مطالعه محاسبه شد و هیبریدهای متحمل تر و حساس تر شناسایی شدند. همچنین گروه بندی هیبریدها بر اساس تجزیه کلاس تر و تجزیه به مولفه های اصلی انجام شد.یافته ها: در این پژوهش، صفت عملکرد در شرایط نرمال و تنش همبستگی کمی با شاخص tol، همبستگی منفی و معنی داری با ssi و همبستگی مثبت و معنی داری با شاخص های mp، gmp، sti، harm، ysi، rdi، di و siig داشت و بنابراین هیبریدهای با مقادیر عددی بیشتر برای این شاخص ها، عملکرد بالایی در شرایط واجد تنش و نرمال داشتند. بر این اساس، شاخص های mp، gmp، sti، harm، ysi، rdi، di و siig به دلیل دارا بودن همبستگی بالا با عملکرد در محیط تنش و بدون تنش، شاخص های مناسبی برای شناسایی هیبریدهای پر محصول در هر دو شرایط محیطی (گروه a فرناندز) می باشند. نتیجه گیری: در شرایط نرمال هیبرید sc704، بیشترین (18/57 تن در هکتار) و هیبریدهای sc703 (11/81 تن در هکتار)، sc702 (11/76 تن در هکتار)، sc720 (12/66 تن در هکتار)، sc701 (11/77 تن در هکتار)،  k3651/2×k19 (11/09) و ar66 (11/43 تن در هکتار) کمترین عملکرد دانه را داشتند. همچنین در شرایط تنش کمبود آب، هیبرید sc704 بیشترین (15/9 تن در هکتار) و هیبرید ar66 کمترین (6/16 تن در هکتار) عملکرد دانه ذرت را دارا بودند. بر اساس نتایج حاصل از شاخص های مورد مطالعه، در مجموع هیبریدهای sc500 و sc704 به  عنوان هیبریدهای متحمل به کمبود آب و هیبریدهای sc670 و ar66 نیز به عنوان هیبریدهای حساس به تنش کم آبی شناسایی شدند. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر و تجزیه به مولفه های اصلی و رسم نمودار بای پلات نیز این موضوع را تایید کردند. 

evaluation of water stress tolerance of mayes hybrids using tolerance indicies

extended abstractintroduction and objective: maize is one of the most important cerals that is cultivated in many parts of the world and it is one of the most important cerals for the production of food for people all over the world. drought stress is one of the most important limitations of plant performance all around the world. the most common environmental stress is lack of water, which limits the growth and survival of plants in arid and semi-arid areas. selection of tolerant genotypes to water deficit can help to improve and produce maize hybrids.material and methods: in this research, in order to investigate drought tolerance of maize hybrids to drought stress, 18 maize hybrids were evaluated in an experiment in the form of split plots based on a randomized complete block design in three replications. in control conditions, irrigation was done after 70 mm and under drought stress conditions after 120 mm of evaporation from class an evaporation pan. based on grain yield under stress and normal conditions, stress tolerance indices (sti), stress sensitivity (ssi), tolerance (tol), average productivity index (mp), geometric average productivity (gmp), harmonic average productivity (harm), relative drought (rdi), drought resistance (di), yield stability (ysi) and ideal genotype selection (siig) were calculated for the studied hybrids and more tolerant and sensitive hybrids were identified. also, the grouping of hybrids was done based on cluster analysis and analysis into main components.results: in this research, yield under normal and stress conditions has a low correlation with the tol index, had a negative and significant correlation with the ssi, and a positive and significant correlation with the mp, gmp, sti, harm, ysi, rdi, di and siig and therefore, hybrids with high numerical values ​​for these indices had high yield in stress and normal conditions. thus, mp, gmp, sti, harm, ysi, rdi, di and siig indices are suitable indices for identifying hybrids with high yield in both conditions due to their high correlation with yield in stress and non-stress environments (group a).conclusion: in normal conditions, sc704, has the most (18.57 tons/ha) and sc703 (11.81 tons/ha), sc702 (11.76 tons/ha), sc720 (12.66 tons/ha), sc701 (77 11/ton/ha), k19/2×k3651 (11/09) and ar66 (11/43 tons/ha) had the lowest yield. also, under water stress conditions, sc704 had the highest (15.9 tons/ha) and ar66 had the lowest (6.16 tons/ha) yield. based on the results of the studied indices, sc500 and sc704 were identified as water deficit tolerant hybrids and sc670 and ar66 were also identified as sensitive hybrids to water deficit stress. the results of cluster analysis and principal components analysis and biplot diagram also confirmed this issue.