اثر سطوح تنش شوری بر ژنوتیپ‌های نخود (.cicer ariethinum l) در مرحله گیاهچه‌ای در شرایط هیدروپونیک

مقدمه و هدف: تنش شوری یک چالش جهانی در تولید محصولات زراعی است. نخود در دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی رشد می‌کند و حساس به تنش شوری است. تنش شوری باعث ایجاد تنش‌های اسمزی، یونی و ثانویه می‌شود و فرآیندهای متابولیکی را در گیاهان مختل می‌کند و درنهایت باعث کاهش عملکرد گیاه می‌شود. استفاده از ارقام نخود متحمل به شوری به دلیل تثبیت بیولوژیکی نیتروژن می‌تواند به افزایش تولید و بهره‌وری در زمین‌های شور کمک کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر تنش شوری بر ویژگی‌های فیزیولوژیک گیاهچه‌های 17 ژنوتیپ نخود بود.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های نخود آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد روی 17 ژنوتیپ نخود کابلی به عنوان کرت فرعی و دو سطح شوری (12 و 16 ds.m^-1 ) و شاهد (0.5 ds.m^-1)به عنوان کرت اصلی اجرا گردید. دو هفته بعد از کشت، تنش شوری اعمال شد و چهار هفته پس از اعمال تنش، صفات نشت الکترولیت‌ها، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی، فنل کل، کربوهیدرات‌های محلول، پرولین، پتانسیل اسمزی، درصد بقاء، میزان سدیم و پتاسیم اندام‌های هوایی و شاخص تحمل به شوری اندازه‌گیری شدند. یافته‌ها: در تمامی ژنوتیپ‌ها با افزایش سطح تنش شوری درصد بقاء کاهش و درصد نشت الکترولیت‌ها افزایش یافت. در سطح تنش شوری ds.m-116 ژنوتیپ‌های mcc72، mcc108 و mcc112 به‌ترتیب با 86/5، 82/6 و 100 درصد بیشترین درصد بقاء را داشتند. در تنش شوری ds.m-116 ژنوتیپ mcc108 با 82 درصد کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها را نشان داد و ژنوتیپ‌های mcc12، mcc58 و mcc27 کمترین افزایش درصد نشت الکترولیت‌ها را نسبت به شاهد داشتند. ژنوتیپ‌ها واکنش متفاوتی نسبت به افزایش میزان شوری از نظر محتوای رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی نشان دادند. در ژنوتیپ‌های mcc92، mcc108، mcc112 و mcc296 با افزایش تنش شوری به ds.m^-116، بر محتوای کلروفیل a آن‌ها افزوده شد. محتوای کربوهیدرات‌های محلول و پرولین در تمامی ژنوتیپ‌ها با افزایش تنش شوری از شاهد به ds.m^-116 افزایش یافت و پتانسیل اسمزی منفی‌تر گردید.نتیجه‌گیری: به‌طورکلی بین ژنوتیپ‌های نخود تنوع زیادی از نظر صفات فیزیولوژیک وجود داشت تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌ها را به پنج گرده تقسیم کرد که مقایسه میانگین گروه‌ها با میانگین کل نشان داد که درصد بقاء در ژنوتیپ‌های گروه چهارم شامل mcc108 و mcc112 نسبت به میانگین کل برتر بودند، بنابراین مطالعات تکمیلی در شرایط مزرعه روی این دو ژنوتیپ توصیه می‌گردد.

effect of salinity stress on chickpea (cicer ariethinum l.) genotypes in seedling stage under hydroponic conditions

extended abstractintroduction and objective: salinity is a global challenge to crop production. chickpea grow under a wide range of climatic conditions and is highly sensitive to salt stress. salt stress causes osmotic, ionic and secondary stresses, impairing various metabolic processes in plants and eventually decreases plant yield. using salinity tolerant chickpea cultivars could be effective in increasing production and productivity of saline fields due to their ability in biological nitrogen fixation. the aim of the present study was to evaluate the effect of salinity on physiological responses of 17 chickpea genotypes in seedling stage.material and methods: to determine the most tolerant genotype to salinity stress, a split plot experiment was conducted based on randomized complete block design (rcbd) with three replications in ferdowsi university of mashhad, mashhad, iran. 17 kabuli chickpea genotypes as sub plot, two salinity levels (12 and 16 ds.m-1 nacl) and a control (0.5 ds.m-1) as main plot were evaluated. salinity stress was applied two weeks after sowing. four weeks after salinity stress was imposed, traits including electrolyte leakage, photosynthetic pigments, total phenol, soluble carbohydrates, proline content, osmotic potential, survival percentage, sodium and potassium content of shoots and salinity tolerance index were measured.results: in all genotypes, with increasing salinity stress level, survival percentage decreased and electrolyte leakage percentage increased. in the 16ds.m-1 nacl treatment, mcc72, mcc108 and mcc112 genotypes had the highest survival percentage of 86.5, 82.6 and 100%, respectively. in salinity level of 16ds.m-1, mcc108 genotype showed the lowest percentage of electrolyte leakage (82%) and mcc12, mcc58 and mcc27 genotypes showed the lowest increase in the percentage of electrolyte leakage compared to the control. the chickpea genotypes showed different responses by increased salinity in terms of photosynthetic pigment content. in mcc92, mcc108, mcc112 and mcc296 genotypes, content of chlorophyll a increased as salinity level increased to 16ds.m-1. soluble carbohydrates and proline content in all genotypes increased and osmotic potential became more negative as salinity levels increased from 0.5 (control) to 16 ds.m-1.conclusion: in general, there was a wide variety among chickpea genotypes based on physiological traits. the analysis of clusters of genotypes was divided into five groups. cluster analysis and mean comparison showed that the survival percentage in mcc108 and mcc112 genotypes were higher than total mean, so supplementary field studies on these two genotypes are recommended.