ارزیابی پایداری عملکرد و تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های جو (.hordeum vulgare l) در اقلیم معتدل ایران

مقدمه و هدف: تنش خشکی یکی از نتایج تغییرات آب و هوا است که تاثیر منفی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی دارد. به  نژادی برای تحمل به خشکی و پایداری تولید از اهداف مهم برنامه  های اصلاحی گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک می  باشد.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه و تحمل به تنش خشکی آخر فصل ژنوتیپ  های جو در اقلیم معتدل کشور، 20 رقم و لاین جو، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 در چهار ایستگاه تحقیقاتی شامل کرج، ورامین، بیرجند و یزد در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل (قطع آبیاری در 50% سنبله دهی) مورد ارزیابی قرار گرفتند.یافته‌ها: تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ژنوتیپ، برهمکنش سال × مکان، مکان × ژنوتیپ و ژنوتیپ × سال × مکان بر عملکرد دانه معنی‌دار بود. جهت بررسی دقیق تر اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین ژنوتیپ های با عملکرد پایدار و متحمل به خشکی پارامترهای مختلف پایداری و شاخص  های تحمل و حساسیت به خشکی برای هر ژنوتیپ محاسبه گردید. محاسبه پارامترهای پایداری نشان داد که لاین های شماره 20، 4، 16 و 15 به ترتیب به عنوان ژنوتیپ  هایی با عملکرد پایدار و سازگاری مناسب شناخته شدند. از نظر شاخص  های تحمل به خشکی در سال اول لاین های 4، 17، 16، 20 و 11 و در سال دوم لاین  های 7، 3، 16، 4، 20 و 5 ژنوتیپ های برتر متحمل به خشکی انتهای فصل بودند. نتیجه‌گیری: استفاده از شاخص  های تحمل و حساسیت به خشکی، نمودار سه بعدی و بای پلات در سال اول و دوم نشان می دهد که لاین های 4، 16 و 20 به طور مشترک در هر دو سال به عنوان ژنوتیپ  های برتر از نظر تحمل به خشکی انتخاب شدند، بنابراین این نتایج نشان می دهد که این لاین ها از تکرارپذیری مناسبی برای تحمل به خشکی برخوردار بودند. از طرفی آماره های پایداری نیز دلالت بر پایداری عملکرد این لاین ها داشت، پس با توجه به پایداری عملکرد دانه، تحمل به خشکی و پتانسیل بالای عملکرد، سه لاین 4، 16 و 20 به عنوان لاین های برتر و سازگار برای شرایط نرمال و تحت تنش خشکی آخر فصل در اقلیم معتدل کشور بعد از آزمایشات تکمیلی می تواند برای کمک به تولید در این مناطق مد نظر قرار گیرد.  

evaluation of yield stability and drought tolerance of barley genotypes in temperate regions of the iran

extended abstractintroduction: drought stress is one of the results of climate change that has a negative impact on the growth and yield of crops. breeding for drought tolerance and production stability are important goals of crop breeding programs in arid and semi-arid regions. materials and methods: in order to evaluate the stability of grain yield and drought tolerance at barley genotypes in temperate climates of iran, 20 cultivars and barley lines, in a randomized complete block design with three replications during the two cropping years 2016-2017 and 2017-97 in four stations including karaj, varamin, birjand and yazd were evaluated under two conditions, normal irrigation and drought stress at the end of the season (irrigation interruption in 50% of heading).results: combined analysis of variance showed that the effects of genotype, year × location, location × genotype and genotype × year × location on grain yield was significant. in order to study the interactions of genotype × environment more precisely and to determine genotypes with stable and drought tolerant yield, different stability parameters and drought tolerance and susceptibility indices were calculated for each genotype. calculation of stability parameters showed that lines 20, 4, 16 and 15 were recognized as genotypes with stable yield and suitable adaptation, respectively. in terms of drought tolerance indices in the first year, lines 4, 17, 16, 20 and 11 and in the second year, lines 7, 3, 16, 4, 20 and 5, the top genotypes were drought tolerant at the end of the season.conclusion: the use of drought tolerance and susceptibility indices, three-dimensional charts and biplot in the first and second years showed that lines 4, 16 and 20 were jointly selected as the best genotypes in terms of drought tolerance in both years, so this the results showed that these lines had good repeatability for drought tolerance. on the other hand, stability statistics also indicated the stability of yield of these lines. so due to grain yield stability, drought tolerance and high yield potential, three lines 4, 16 and 20 were superior and adaptable  lines for normal and terminal drought stress conditions in the temperate climate of iran that after supplementary  tests can be considered to help production in these areas.