برآورد پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های عدس با استفاده از روش‌های پارامتری در شرایط دیم شهرستان خرم‌آباد

مقدمه و هدف: اثر متقابل ژنوتیپ x محیط سبب بروز تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای بین واکنش ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف می‌گردد. عملکرد و پایداری ارقام به مقدار زیادی تحت تاثیر اثر متقابل ژنوتیپ x محیط می‌باشد. روش‌های متعدد آماری برای برآورد اثر متقابل ژنوتیپ x محیط و انتخاب ژنوتیپ‌های پایدار و پر محصول معرفی شده است. این پژوهش نیز به‌منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ x محیط و پایداری عملکرد دانه و معرفی بهترین ژنوتیپ و همچنین بررسی کارایی روش‌های پارامتری در گزینش ژنوتیپ‌های پایدار با عملکرد بالا انجام شده است.مواد و روش‌ها: این مطالعه در طی چهار سال زراعی (1399- 1395) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سراب چنگایی خرم‌آباد، اجرا شد. آزمایش شامل 14 ژنوتیپ عدس به همراه دو ژنوتیپ شاهد گچساران و سپهر بود. آزمایش‌ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد.یافته‌ها: تجزیه واریانس مرکب نشان‌دهنده معنی‌داری اثرات سال، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ x محیط بود. معنی‌دار شدن اثر متقابل ژنوتیپx محیط می‌توان این استنباط را نمود که عملکرد ارقام در محیط‌های مختلف یکسان نیست و دارای نوسان می‌باشد و ژنوتیپ‌های پایدار قابل شناسایی می‌باشند. با توجه به این موضوع به بررسی اثر متقابل ژنوتیپ í محیط و گزینش ژنوتیپ‌های پایدار پرداخته شد. بر اساس آماره‌های اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی، انحراف از خط رگرسیون و ضریب تشخیص ژنوتیپ شماره 5 (flip2014-032l) به‌عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد بالا شناسایی شد. همچنین بر اساس همبستگی رتبه‌ای همبستگی مثبت و معنی‌داری میان آماره‌های ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی و انحراف از خط رگرسیون مشاهده شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای آماره‌های پارامتری در سه خوشه اصلی قرار گرفتند و آماره‌های اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی و انحراف از خط رگرسیون در یک گروه و در خوشه سوم قرار داشتند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌های عدس بر اساس میانگین عملکرد و آماره‌های پایداری پارامتری ژنوتیپ‌ها در چهار خوشه اصلی قرار گرفتند که ژنوتیپ شماره 5 در گروه دوم قرار داشت.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش روش‌های پایداری پارامتری مورد استفاده در این مطالعه به استثناء آماره‌‌های ضریب رگرسیون و واریانس محیطی قادر به شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار با عملکرد بالا بودند. در مجموع بر اساس اکثر روش‌های پایداری پارامتری مورد استفاده در این پژوهش ژنوتیپ شماره 5 با میانگین عملکرد دانه 1574/68کیلوگرم در هکتار به‌عنوان ژنوتیپ‌ پایدار معرفی شد.

evaluation of grain yield stability of lentil genotypes using parametric methods in rainfed conditions of khorramabad

extended abstractintroduction and objective: the interaction of genotype × environment causes significant differences between the reactions of genotypes in different environments. the yield and stability of cultivars are greatly affected by the interaction of genotype × environment. numerous statistical methods have been introduced to estimate the interaction of genotype × environment and selection of stable and productive genotypes. this study was conducted to investigate the interaction between genotype × environment and grain yield stability and to introduce the best genotype and also to evaluate the efficiency of parametric methods in selecting stable genotypes with high yield. material and methods: this study was conducted during four cropping years (2016-2020) at sarab changai agricultural research station in khorramabad. the experiment consisted of 14 lentil genotypes along with two control genotypes of gachsaran and sepehr. the experiment was performed in a randomized complete block design with three replications.results: composite variance analysis showed significant effects on the interaction effect of year, genotype and genotype × environment. the importance of the interaction between genotype and environment can be inferred that the performance of cultivars in different environments is not the same and fluctuates, and stable genotypes can be identified. considering this issue, the interaction effect of genotype × environment and the selection of stable genotypes were investigated. based on statistics wrick, shukla variance, environmental coefficient of variation, coefficient of deviation from regression and coefficient of determination, genotype 5 was identified as a stable and high yield genotype. also, based on the rank correlations, a positive and significant correlation was observed between wrick, shukla variance, environmental coefficient of variation and coefficient of deviation from regression. based on the results of cluster analysis, parametric statistics were in three main clusters. wrick, shukla, coefficient of environmental changes and coefficient of deviation from regression were placed in one group and in the third cluster. according to the results of cluster analysis, lentil genotypes were divided into four main clusters based on average yield and parametric stability statistics of genotypes, with genotype 5 in the second group.conclusion: based on the results of this study, the parametric stability methods except for regression coefficient and environmental variance statistics, were able to identify stable, high-yield genotypes. in general, according to the most of the parametric stability methods, genotype 5 (flip2014-032l) with a mean grain yield of 1574.68 kg ha-1 was introduced as a stable genotype and was proposed to cultivate in the similar environments climate.