ارزیابی پایداری ژنوتیپ‌های گندم دوروم به روش gge بای‌پلات

تعداد 19 لاین گندم دوروم برگزیده از آزمون مقدماتی عملکرد به‌همراه رقم شاهد دهدشت در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پنج منطقه گچساران، گنبد، مغان، خرم‌آباد و ایلام طی سه سال زراعی 1394-1391 بررسی شدند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ژنوتیپ، سال و مکان و برهمکنش سال × مکان، سال × ژنوتیپ و ژنوتیپ × سال × مکان بر عملکرد دانه معنی‌دار بود. آزمون اسکریت نشان داد که چهار مولفه اصلی اول سهم قابل توجهی در توجیه برهمکنش ژنوتیپ در محیط (gei) داشتند، به‌طوری‌که مولفه اصلی اول و دوم به‌ترتیب 22.70٪ و 18.71٪ از تغییرات را توجیه می‌کردند. نمودار موزائیکی نشان داد که 11.54٪ از تنوع کل ناشی از اثر ژنوتیپ و 88.46٪ ناشی از برهمکنش ژنوتیپ در محیط بود. نمودار گرمایی نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های 16، 19 و 20 دارای عملکرد بالا در بسیاری از محیط‌ها بودند. نمای چندضلعی بای‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌های 8، 7، 20 و 13 با توجه به نزدیک بودن به مبدا بای‌پلات، ژنوتیپ‌هایی با پایداری عمومی بالا به محیط‌های آزمایشی بودند و همچنین ژنوتیپ‌های 18، 15 و 11 سازگار به هیچ‌کدام از محیط‌ها نبودند. مطالعه همزمان اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط با نمای محور تستر متوسط (atc) از بای‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌های نزدیک به محور atc، شامل ژنوتیپ‌های 2، 7، 1 و 20 علاوه بر پایدار بودن نسبت به بقیه ژنوتیپ‌ها، دارای عملکرد بالاتر از متوسط کل بودند و می‌توانند به‌عنوان ژنوتیپ‌های پایدار در نظر گرفته شوند. نمای بای‌پلات ژنوتیپ ایده‌آل نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های 1  و 2 نزدیک‌ترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده‌آل و در نتیجه مطلوب‌ترین آن‌ها بودند. نمای برداریgge  بای‌پلات نشان ‌داد که محیط‌های با توانایی تمایز و نمایندگی (1 و 3)، محیط‌های مناسبی برای انتخاب ژنوتیپ‌های سازگار بودند. در مجموع، ژنوتیپ‌های 8، 7، 20 و 13 با نماهای مختلف بای‌پلات، علاوه بر پایداری از عملکرد بالاتری نیز برخوردار بودند و می‌توانند برای گزینش یا توصیه رقم استفاده شوند.

stability analysis of durum wheat genotypes by gge biplot method

nineteen durum wheat lines selected from preliminary yield trial along with dehdasht as a control cultivar, were evaluated in a randomized complete block design with three replications at five regions in iran including gachsaran, gonbad, khoramabad, moghan and ilam during three cropping seasons of 2012-2015. combined analysis of variance indicated significant effects of year, location, genotype and year × location, year × genptype and year × location × genotype interactions on durum wheat grain yield. screet test indicated the first foure principal components had high contribution of geenotype × environmentinteractions (gei), so that the pc1 and pc2 was explained 22.0% and 18.71% of gei variation. mosaic plot revealed that 11.54% of total variation is illustrated by genotype and 88.46% by gei effects. heatmap plot was also indicated g16, g19 and g20 had high grain yield in many of environments. the polygon view of biplot indicated g8, g7, g20 and g13 were as stable genotypes to the tested environments according to the closest distance to biplot origin, while  g18, g15 and g11 was not adaptable to any of environments. the simultaneous studying of the effects of genotype (g) and genotype-environment interactions (g×e) by average tester coordinate (atc) view of biplot illustrated that g2, g7, g1 and g20, in addition to high grain yield, are also more stable to the tested environments than the other genotypes, and can be proposed as stable genotypes. g1 and g2 are placed close to the ideal genotype, are most desirable than the other genotypes. the vector view of gge biplot indicated discriminating and representative environments (e5 and e3) are good environments for selecting generally adapted genotypes. consequently, g7, g8, g20 and g13 with strong stability and high grain yield can be used in selection/ recommendation process of cultivar.