ارزیابی تنوع موروفولوژیک در توده‌های محلّی نخود تیپ دسی غرب کشور

اصلاح و معرفی آخرین رقم نخود تیپ دسی به بیش از 40 سال قبل برمی‌گردد. این پروژه تحقیقاتی به منظور خالص سازی و ارزیابی تنوع ژنتیکی توده های محلی نخود تیپ دسی مناطق کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی اجراء شد. طی سال های 93-1391 بذر توده‌های محلی از مناطق یاد شده جمع آوری و بطور فیزیکی خالص سازی گردید. در سال1394، 70 ژنوتیپ برتر به‌همراه دو رقم شاهد کاکا و پیروز در قالب طرح لاتیس مستطیل ساده 9×8 در سه ایستگاه سارال کردستان، مراغه و ارومیه در شرایط دیم کشت و ارزیابی شدند. در مدت اجرای آزمایش، از صفات استقرار بوته، تعداد روز از کاشت تا گلدهی، تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه یادداشت برداری شدند. تجزیه واریانس مرکب، وجود تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها از نظر تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه نشان داد. همچنین اثر متقابل ژنوتیپ در مکان برای صفات تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته و عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ شماره 2 بود، که با شاهد پیروز اختلاف معنی داری نداشت. بالاترین وراثت پذیری به ترتیب مربوط به صفات وزن صد دانه، عملکرد دانه و تعداد روز از کاشت تا گلدهی بود. از بین این صفات عملکرد دانه بیشترین پیشرفت ژنتیکی را داشت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها را در چهار کلاس گروه بندی کرد. این نتایج با استفاده از تجزیه تابع تشخیص، با دقت 98 درصد تائید شدند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی و ترسیم گرافیکی بایپلات نشان داد که عملکرد دانه با تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. از طرف دیگر، ژنوتیپ های شماره 1، 2، 21و 67 را می توان به عنوان بهترین ژنوتیپ ها برای برنامه‌های اصلاحی معرفی نمود .

assessment of morphological diversity in local landraces of desi type chickpea in west iran

development of the last dise type chickpea cultivar goes back more than 40 years. this project was performed aimed to purify and evaluate genetic variation of local desi type chickpea landraces of kurdistan, west azerbaijan and east azerbaijan. during 2012-14 seed of local varieties of these locations were collected and purified physically. in 2015, 70 top lines along with two control varieties, kaka and pirouz were cultivated and evaluated in an 8 × 9 simple rectangular lattice design at three stations including saral of kurdistan, maragheh and urmia. during the experiment period, traits including plant standing, days to flowering, days to maturity, seed per pod, pod per plant, plant height, 100 seeds weight and seed yield were recorded. combined analysis of variance was revealed significant differences among genotypes for days to maturity, seed per pod, pod per plant, 100 seeds weight and seed yield. also, the interaction of genotype× location was significant for traits of days to maturity, pod per plant, plant height and seed yield. the highest seed yield was obtained by line no. 2, which was not significantly different from the check variety, pirouz. the highest heritability was related to the 100 seeds weight, seed yield and number of days to flowering, respectively. among these traits, grain yield had the greatest genetic advance. according to the results of cluster analysis, genotypes were grouped into four classes. these results were confirmed with 98% accuracy using discriminant function analysis. the results of principle component analysis and graphical display of biplot showed that the grain yield was positive and significant correlation with the number of pods per plant and the weight of one hundred seeds. on the other hand, genotypes no. 1, 2, 21 and 67 could be identified as the best genotypes for improvement programs.