ارزیابی شاخص‌های تحمل به تنش خشکی در اکوتیپ‌های بادرشبو

     این پژوهش به‌منظور تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های تحمل به خشکی و شناسایی اکوتیپ‌های متحمل به خشکی بادرشبو (dracocephalum moldavica l.)، در دو محیط تنش خشکی و بدون‌ تنش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. شاخص‌های تحمل به خشکی مورد استفاده در این مطالعه شامل شاخص تحمل (tol)، شاخص حساسیت به تنش (ssi)، شاخص میانگین بهره‌وری (mp)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (gmp)، شاخص میانگین هارمونیک (hm)، شاخص تحمل تنش (sti)، شاخص عملکرد (yi) و شاخص پایداری عملکرد (ysi) بود که با استفاده از وزن خشک اندام هوایی اکوتیپ‌ها در شرایط بدون تنش (yp) و تنش خشکی (ys) محاسبه شدند. تجزیه واریانس مرکب وزن خشک اندام هوایی نشان داد که اثر اکوتیپ‌، تنش و اثر متقابل تنش×اکوتیپ برای این صفت معنی‌دار بود. تجزیه واریانس ساده برای شاخص‌های تنش نیز اختلاف معنی‌دار بین اکوتیپ‌ها از نظر  ypو ys و شاخص‌های mp، gmp، hm، sti و yi نشان داد. بین شاخص‌های mp، gmp، hm، sti و yi‌ با وزن خشک اندام هوایی در شرایط بدون تنش و تنش همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده شد و بنابراین شاخص‌های مذکور، مناسب‌ترین شاخص‌ها برای انتخاب اکوتیپ‌ها شناخته شدند. توزیع اکوتیپ‌ها در فضای بای‌پلات وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ‌ها را جهت انتخاب برای تحمل به تنش خشکی نشان داد و مقایسه اکوتیپ‌های مختلف بادرشبو با استفاده از نمودار بای‌پلات نشان داد که اکوتیپ‌های فریدن، گرمسار، خمینی‌شهر و ارومیه به‌علت قرار گرفتن در مجاورت شاخص‌های مناسب تحمل به خشکی، به‌عنوان اکوتیپ‌های برتر در هر دو شرایط محسوب می‌شوند. تجزیه خوشه‌ای نشان داد که می‌توان اکوتیپ‌های فریدن، گرمسار، خمینی‌شهر و ارومیه را به‌عنوان اکوتیپ‌های متحمل به خشکی پیشنهاد نمود.

evaluation of drought tolerance indices in moldavian balm ecotypes

in order to determine the most suitable quantitative drought tolerance indices and drought tolerant moldavian balm (dracocephalum moldavica l.) ecotypes, two experiments (under normal and drought stress conditions) were carried out using randomized complete block design with four replications. in this research, drought tolerance indices such as tolerance index (tol), stress susceptibility index (ssi), mean productivity (mp), geometric mean productivity (gmp), harmonic mean (hm), stress tolerance index (sti), yield index (yi) and yield stability index (ysi) were calculated using shoot dry weight under non-stress (yp) and drought stress (ys) conditions. the results of combined analysis of variance revealed that ecotype, stress and stress × ecotype were significant (p<0.01) in shoot dry weight. analysis of variance indicated that there were significant differences (p<0.01) between the ecotypes for yp, ys, and mp, gmp, hm, sti and yi indices. there were positive significant correlations between mp, gmp, hm, sti and yi with yp and ys and so mp, gmp, hm, sti and yi were recognized the most suitable indices for screening the ecotypes. distribution of ecotypes in biplot graph represented the genetic diversity among ecotypes for selecting them based on drought tolerance and comparison of different moldavian balm ecotypes using multivariate biplot graph indicated that faridan, garmsar, khomeinishahr and urmia ecotypes are considered as superior ecotypes in both conditions because of locating of these ecotypes next to the vectors of suitable drought tolerance indices. cluster analysis showed that faridan, garmsar, khomeinishahr and urmia ecotypes could be suggested as drought tolerant ecotypes.