بررسی خصوصیات مورفولوژی و ژنوتیپی گیاه کینوا در منطقه گرگان

مقدمه و هدف: به دلیل وجود تنوع بسیار بالا در بین ژنوتیپ های گیاه شبه غله کینوا (chenopodium quinoa)، قابلیت سازگاری و پایداری عملکرد بسیار بالایی را از خود در برابر اقلیم های آب و هوایی مختلف به نمایش گذاشته است. به همین دلیل این آزمایش جهت بررسی تنوع مورفولوژی و ژنتیکی 14 ژنوتیپ گیاه کینوا و مقایسه آنها با ژنوتیپ شاهد منطقه (titicaca) انجام شد است. مواد و روش ها: این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه پژوهشی اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی گرگان انجام گرفت. ژنوتیپ های مورد مطالعه شامل چهار ژنوتیپ دیررس و 10 ژنوتیپ زودرس از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه شدند و کشت آنها در تاریخ 20 مرداد 1398 انجام شد. در طول فصل رشد تعداد 9 صفت شامل ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، طول گل آذین، عرض گل آذین، تعداد خوشه در گل آذین اصلی ، بیوماس، وزن هزار دانه و عملکرد در هکتار مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: تجزیه واریانس داده‌ها نشان دهنده وجود تفاوت معنی‌دار بین ژنوتیپ‌ها در تمامی صفات مورد بررسی بوده است. ژنوتیپ‌های دیررسq104 ، q102 و q101 در اکثر صفات به خصوص میزان عملکرد دانه، افزایش معنی‌داری نسبت به ژنوتیپ شاهد و ژنوتیپ‌های دیگر داشتند. مقایسه ضرایب همبستگی بین صفات، رابطه مثبت و معنی‌دار عملکرد دانه و تمامی صفات مورد بررسی به جز وزن هزار دانه را نشان داده است. بیشترین مقدار همبستگی عملکرد دانه به ترتیب با صفات بیوماس، قطر ساقه، عرض گل آذین، ارتفاع و طول گل آذین بوده است. همچنین خوشه بندی ژنوتیپ ها بر اساس صفات زراعی، ژنوتیپ ها را به 3 گروه تقسیم کرده است که بیشترین میانگین عملکرد مربوط به خوشه دوم شامل ژنوتیپ های دیررسq104  و q102 و کمترین آن مربوط  به خوشه اول بود. در این مطالعه بیشترین واریانس ژنتیکی و فنوتیپی، وراثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی مربوط به صفات ارتفاع گیاه و عملکرد دانه بوده است. نتیجه گیری: در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه ژنوتیپ های یررس q104 ، q102 و q101 و همچنین در بین ژنوتیپ های زودرس، q12 و q18 عملکرد بهتری را نسبت به دیگر ژنوتیپ ها از خود به نمایش گذاشتند. بنابراین، این ژنوتیپ ها می توانند گزینه های مناسبی جهت کشت و کار این گیاه در این منطقه باشند.

investigation of morphological and genotypic characteristics of quinoa in gorgan region

introduction and objective: due to the very high diversity among the genotypes of quinoa (chenopodium quinoa), it has shown a very high adaptability and stability in different climates. therefore, this experiment was performed to investigate the morphological and genetic diversity of 14 quinoa genotypes and compare them with the control genotype of the region (titicaca). material and methods: this experiment was conducted using randomized complete block design with three replications in the research farm of gorgan agricultural meteorological research office. the studied genotypes including 4 late genotypes and 10 early genotypes were obtained from the seed and plant improvement institute of karaj and were sown on august 11, 2019. nine traits including plant height, stem diameter, number of subbranches, panicle length, number of panicles, panicle width, biomass, 1000seed weight and yield per hectare were evaluated during the growing season. results: analysis of variance showed that there was a significant difference between genotypes in all studied traits. late genotypes q104, q102 and q101 had a significant increase in most traits, especially grain yield, compared to control and other genotypes. comparison of correlation coefficients between traits has shown a positive and significant relationship between grain yield and all studied traits except 1000grain weight. the highest correlations of grain yield were with biomass, stem diameter, panicle width, height and panicle length, respectively. in addition, the clustering of genotypes based on agronomic traits has divided the genotypes into 3 groups, with the highest average yield related to the second cluster including late maturity genotypes q104 and q102 and the lowest related to the first cluster. in this study, the highest genetic and phenotypic variance, heritability and genetic gain were related to plant height and grain yield. conclusion: among the studied genotypes, late genotypes q104, q102 and q101 and among early genotypes, q12 and q18 showed better performance than other genotypes. therefore, these genotypes can be suitable options for cultivation of this plant in this region.