بهره‌ گیری از روش‌های پارامتری تک متغیره و ناپارامتری در تجزیه پایداری عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند (beta vulgaris l.)

مقدمه و هدف: قند یک ماده مقوی است که سبب تولید بخش اعظمی از انرژی در جیره غذایی جمعیت کره زمین می‌شود. جایگاه چغندرقند در تامین بخشی از قند مورد نیاز جامعه بشری بر کسی پوشیده نیست. با توجه به نیاز جامعه، اصلاح هیبریدهای چغندرقندی که به لحاظ کمی و کیفی از مقادیر قند بالایی برخوردارند، یک امر اجتناب‌ناپذیر است. در این میان علاوه بر ژنتیک گیاه و عوامل محیطی، برهمکنش میان ژنوتیپ محیط با تاثیر بر جنبه‌های مختلف فرآیندهای گیاهی، نهایتاً عدم یکنواختی عملکرد در شرایط محیطی مختلف را باعث می‌شود. از این‌رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ محیط بر پایداری هیبریدهای مختلف چغندرقند در شرایط محیطی متفاوت به مرحله اجرا درآمد. مواد و روش‌ها: تعداد 155 هیبرید چغندرقند، در نتیجه تلاقی میان 155 لاین اینبرد با سینگل کراس نرعقیم منوژرم تجاری تحت کد 7112×sb36 حاصل شد. هیبریدهای منوژرم در قالب طرح آماری مقایسه عملکرد مقدماتی (آگمنت) به همراه یک شاهد داخلی (سینا) و چهار شاهد خارجی (نووودورا، مودکس، لوریکوئیت و پیرولا) در هفت منطقه خوی، شیراز، کرج، کرمانشاه، مشهد، میاندوآب و همدان در سال 1399 کشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملکرد قند مربوط به هر یک از هیبریدهای آزمایشی، تجزیه پایداری ویژگی مذکور با به‌کارگیری روش‌های پارامتری تک متغیره و ناپارامتری انجام شد. یافته‌ها: تجزیه پایداری عملکرد قند هیبریدها بر اساس آماره‌های پارامتری ضریب تغییرات محیطی هیبرید‌های 146، 139 و 47، اکووالانس ریک هیبریدهای 6 و 18، ضریب رگرسیونی فینلی و ویلکینسون هیبریدهای 126 و 100، ضریب تبیین پنتوس هیبریدهای 52، 119، 104، 6 و 59 و مدل رگرسیونی پرکینز و جینکز هیبریدهای 8 و 143 را به‌عنوان پایدارترین هیبریدها معرفی کردند. آماره‌های ناپارامتری مجموع رتبه کنگ هیبرید 96 و رقم لوریکوئیت، معیار بیشینه فاکس رقم پیرولا، معیارهای هان هیبریدهای 96 و 18 و رقم لوریکوئیت و معیارهای تنارازو هیبریدهای 18، 6، 63 و 127 و رقم سینا را تحت عنوان ژنوتیپ‌هایی که از پایداری مناسبی برخوردارند، معرفی نمودند. نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، حاکی از این بود که برهمکنش - ژنوتیپ محیط، ویژگی‌های کمی و کیفی عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، لذا هنگام اصلاح هیبریدهای جدید باید این موضوع مد نظر قرار گیرد؛ زیرا برآورد برهمکنش - ژنوتیپ محیط این امکان را فراهم می‌نماید تا در خصوص اصلاح برای سازگاری عمومی یا خصوصی که بستگی به ثبات و پایداری عملکرد در یک دامنه محدود یا گسترده‌ای از شرایط محیطی دارد، تصمیم‌گیری شود و گام موثری در جهت توسعه ارقام حائز پایداری و سازگاری با محیط های هدف طی گردد. 

utilization of univariate parametric and non-parametric methods in the stability analysis of sugar yield in sugar beet (beta vulgaris l.) hybrids

introduction and objective: sugar is a tonic that produces a large amount of energy in the diet of the world’s population. the position of sugar beet in providing part of the sugar required by human society is not hidden from anyone. given the needs of society, breeding sugar beet hybrids that is high in quantity and quality is inevitable. in addition to plant genetics and environmental factors, the interaction between genotypeenvironment by affecting various aspects of plant processes, ultimately causes nonuniformity of performance in different environmental conditions. therefore, the present study was conducted to investigate the stability of different sugar beet hybrids.material and methods: 155 sugar beet hybrids were obtained as a result of crossing the 155 inbred lines with the commercial monogerm male sterile single cross under code sb36 71 7112. monogerm hybrids were planted in seven regions of khoy, shiraz, karaj, kermanshah, mashhad, miandoab and hamedan in 2020 in an augmented randomize complete design with one internal control (sina) and four external controls (novodoro, modex, loriquet, and pirola). after harvesting and estimating the sugar yield of each hybrid, the stability analysis of this trait was performed using univariate parametric and nonparametric methods.results: stability analysis of sugar yield of genotypes based on parametric statistics of environmental coefficient of variation 146, 139 and 47 genotypes, wricks equivalence 6 and 18 genotypes, finlay and wilkinson coefficient of regression 126 and 100 hybrids, explanation coefficient of pinthus 59, 6, 104 hybrids, perkins and jenks regression model 8 and 143 hybrids introduced as the most stable hybrids.non parametric methods of the sum of ranks of kang 96 hybrid and loriquet cultivar, fox criterion pirola cultivar, huhn criteria 96 and 18 hybrids and loriquit cultivar and thennarasu criteria 18, 6, 63 and 127 hybrids and sina cultivar were introduced as the genotypes with good stability.conclusion: the results of the present study indicated that the genotypeenvironment interaction overshadows the quantitative and qualitative performance characteristics of sugar beet hybrids, so this should be considered when breeding new hybrids; because, estimating the genotypeenvironment interaction makes it possible to decide on breeding in general or specific adaptation that depends on the stability of performance in a limited or wide range of environmental conditions and take an effective step to develop cultivars that are stable and adaptable with the target environment.