گزینش چندصفتی در هیبریدهای آفتابگردان با استفاده از بای‌پلات‌های دوگانه و سه گانه

مقدمه و هدف: انتخاب ژنوتیپ‌های پرمحصول در آفتابگردان از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین هیبریدهای آفتابگردان بود.مواد و روش‌ها: در این مطالعه، تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرمانشاه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (1398 و 1399) ارزیابی شدند. صفات فنولوژیکی، ریخت شناسی و عملکرد و اجزای عملکرد شامل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند. در این پژوهش برای مطالعه روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین هیبرید‌های آفتابگردان از روش‌های بای‌پلات ژنوتیپ×صفت (gt) و بای‌پلات ژنوتیپ×عملکرد×صفت (gyt) استفاده شد.یافته‌ها: براساس نمایش چندضلعی بای‌پلات gt، ژنوتیپ‌های شماره 4 و 11 مطلوب‌ترین و مناسب‌ترین ژنوتیپ‌ها‌‌ برای عملکرد دانه بودند. نمایش برداری بای‌پلات gt، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته و تعداد دانه در طبق نشان داد. براساس نمایش مختصات تستر متوسط (atc) بای‌پلات gyt، ژنوتیپ‌های شماره 5، 3 و 4 بهعنوان بهترین و ژنوتیپ‌های شماره 7، 13 و 6 به عنوان ضعیف‌ترین ژنوتیپ‌ها از نظر کلیه ترکیبات مثبت عملکردصفت شناخته شدند. با توجه به نتایج، همبستگی مثبت معنی‌داری بین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد. بنابراین به نظر می‌رسد که صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می‌توانند به عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب در افزایش عملکرد دانه آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که هیبرید‌های شماره 5، 3 و 4 به‌عنوان هیبرید‌های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی شناخته شدند و قابلیت ورود به آزمایش‌های تحقیقیترویجی به‌منظور معرفی رقم جدید برای کشت در منطقه کرمانشاه را دارند. همچنین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می‌توانند به‌عنوان شاخص‌های مناسب در برنامه‌های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا در آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند.

multi-trait selection in sunflower hybrids using double and triple biplots

introduction and objective: the selection of highyielding genotypes is especially important in sunflower. therefore, this study was conducted to identify interrelationships between different traits and the selection of the best sunflower hybrids.material and methods: in this study, 11 new hybrids along with four cultivars golsa, ghasem, shams, and farrokh were evaluated in a randomized complete block design with four replications in the agriculture research station of kermanshah during 20192020. the phonological, morphological characteristics and yield and its components including days to flowering, days to ripening, plant height, stem diameter, head diameter, seed number per head, thousand seed weight, and seed yield were measured. in this study, the methods of genotype × trait (gt) and genotype by yield × trait biplot (gyt) were used to identify interrelationships between different traits and selection of the best sunflower hybrids.results: based on polygon view of gt biplot, the genotypes no. 4 and 11 had good characteristics regarding seed yield. the vector view of gt biplot showed high correlation between seed yield with stem diameter, plant height and seed number per head. based on average tester coordinate (atc) view of gyt biplot, the genotypes no. 5, 3 and 4 in terms of all positive yieldtrait combinations were recognized as the best genotypes and genotypes no. 7, 13 and 6 as the weakest genotypes. according to the results, a significant positive correlation was observed between stem diameter, head diameter, plant height and early maturity in combination with seed yield. therefore, it seems that traits of stem diameter, head diameter, plant height and early maturity could be used as a suitable selection criterion for increasing seed yield in sunflower.conclusion: generally, the results indicated that hybrids no. 5, 3 and 4 were recognized as superior hybrids from the point of yield and other agronomic traits. these genotypes have the potential to be used in researchextension trials for introduction as a new cultivar for cultivation in the kermanshah region. also, the traits of stem diameter, head diameter, plant height, and early maturity could be used as suitable criterions in selecting for increased seed yield in sunflower breeding programs.