ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه لاین های تلاقی برگشتی پیشرفته گندم نان با روش gge biplot

مقدمه و هدف: بررسی اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف اهمیت زیادی در اصلاح نباتات دارد. اهداف از این تحقیق حاضر، بررسی اثر متقابل ژنوتیپ×محیط با استفاده از روش گرافیکیgge bilpot  در لاین های تلاقی برگشتی پیشرفته گندم نان، شناسایی و معرفی لاین‌های دارای عملکرد اقتصادی بالا و پایدار است.مواد و روش‌ها: در این تحقیق پایداری عملکرد دانه هفت لاین حاصل از تلاقی برگشتی پیشرفته گندم نان (bc2f6) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مکان‌های تهران، کرمانشاه و گرگان و سال‌های زراعی (97-1396) و (98-1397) مورد بررسی قرارگرفت. هر یک از لاین‌ها در کرت‌هایی با هشت خط چهار متری با فاصله خطوط 25 سانتی‌متر کاشته شد. در پایان فصل محصول سنبله‌ها از هر کرت به‌صورت دستی برداشت و خرمنکوبی شد و وزن دانه‌های بدست آمده توسط ترازوی دیجیتال اندازه‌گیری و در متر‌مربع گزارش شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی داری را در سطح احتمال یک درصد  برای اثر محیط و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط نشانداد. بین لاین‌های مورد بررسی اختلاف معنی‌داری برای عملکرد دانه مشاهده نشد. بر اساس نتایج حاصل ازgge biplot  لاین های l4، l6 و l3 نزدیکترین لاین‌ها به لاین ایده آل بودند. بررسی همزمان پایداری و عملکرد دانه لاین‌های l4 و l6 را لاین‌های پایدار با عملکرد بالا شناسائی کرد. بررسی نمودار  چندضلعی منجر به شناسایی سه محیط بزرگ شد. محیط بزرگ اول شامل محیطهای e1 (گرگان 97-96)، e2 (گرگان 98-97) و e4 (تهران 98-97) بود که l2 لاین برتر این محیط ها  و محیط بزرگ دوم شامل محیط e6 (کرمانشاه 98-97) بود که لاین‌های l4 و l6 به عنوان لاین‌های برتر در این محیطها معرفی شد. محیط بزرگ سوم شامل محیط‌های e3 (تهران 98-97) و e5 (کرمانشاه 98-97) بود که لاین‌ l3 سازگاری خصوصی را با محیط‌های مذکور نشان داد. نتیجه‌گیری: به طور کلی بر اساس نتایج به‌دست آمده لاین l4 به عنوان لاین پایدار باعملکرد بالا معرفی و برای به‌دست آوردن حداکثر عملکرد، کشت این لاین در محیط‌های مورد بررسی پیشنهاد می‌شوند و لاین‌های l2 و l1 به عنوان ناپایدارترین لاین ها باکمترین عملکرد معرفی و کشت آن‌ها هیچکدام از محیط‌های مورد بررسی پیشنهاد نمی‌شود.

evaluation of genotype × environment interaction and grain yield stability of advanced bread wheat cross-bred lines by gge biplot method

introduction and objective: investigation of the interaction of genotype × environment and identification of stable and high yielding cultivars in different environmental conditions is of great importance in plant breeding. the objectives of this study are to investigate the interaction of genotype × environment using gge bilpot graphic method in advanced crossbreeding lines of bread wheat, to identify and introduce lines with high and stable economic performance.material and methods: in this study, the advanced stable yield of sevenline grain obtained from the reciprocal cross of bread wheat (bc2f6) in the form of a randomized complete block design with repetition in tehran, kermanshah and gorgan and crop years (201718) and (201819) was investigated. each line was planted in plots with an eightmeter line at a distance of 25 centimeter. at the end of the season, the spikes were harvested and threshed manually from each plot, and the seeds obtained were measured by a digital scale and reported per square meter.results: the results of combined analysis of variance showed a significant difference in the level of one percent probability for the effect of environment and the interaction of genotype × environment. no significant difference was observed for grain yield between the studied lines. according to the results of gge biplot, lines l4, l6 and l3 were the closest lines to the ideal line. simultaneous evaluation of stability and grain yield of l4 and l6 lines identified stable highyield lines. examination of the polygonal diagram led to the identification of three large environments. the first large environment included e1 (gorgan, 201718), e2 (gorgan, 201819) and e4 (tehran, 201819) environments, of which l2 was the top line of these environments and the second large environment included e6 environment (kermanshah, 201819) it was that l4 and l6 lines were introduced as the top lines in these environments. the third large environment consisted of e3 (tehran, 201718) and e5 (kermanshah, 201718), where the l3 line showed private compatibility with the mentioned environments.conclusion: in general, based on the obtained results, l4 line is introduced as a stable line with high yield and is recommended to obtain the maximum cultivation yield of this line in the studied environments. l2 and l1 lines are introduced as the most unstable lines with the lowest performance and their cultivation is not recommended in any of the studied environments.