شناسایی صفات موثر بر عملکرد وش و ارزیابی تنوع ژنوتیپ‌های پنبه آپلند (gossipium hirsutum l.) ایران

مقدمه و هدف: پنبه (gossypium spp.) از مهمترین محصولات کشاورزی در جهان به شمار می آید و از جمله گیاهان زراعی است که ارتباط بین دو بخش کشاورزی و صنعت را فراهم نموده و نقش بسیار با ارزشی در اقتصاد کشورها ایفا می نماید. اهداف این پژوهش شامل بررسی تنوع صفات زراعی و مورفولوژیک، تشخیص صفات موثر بر عملکرد وش و نهایتا گروه‌بندی ارقام پنبه تتراپلوئید کشور بود. مواد و روش‌ها: 40 ژنوتیپ مختلف پنبه شامل ارقام تجاری، وارداتی و دورگ در سال زراعی 96-1395 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی کاشمر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و بررسی شدند. صفات تعداد غوزه باز و بسته، قطر طوقه، عملکرد چین اول، عملکرد چین دوم، عملکرد کل، وزن غوزه، تعداد غوزه، تعداد و طول شاخه‌های رویا و زایا، ارتفاع بوته و زودرسی محصول اندازه‌گیری شدند.یافته‌ها: با توجه به نتایج آمار توصیفی، صفات تعداد غوزه باز و بسته، عملکرد وش، زودرسی و وزن غوزه بیشترین دامنه و ضریب تغییرات را به خود اختصاص دادند که نشان دهنده تنوع فنوتیپی این صفات در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بود. تجزیه خوشه‌ای از لحاظ صفات مورد مطالعه، ژنوتیپ‌ها را در سه گروه اصلی قرارداد. به منظور بررسی صحت گروه‌بندی تجزیه خوشه‌ای، از تابع تشخیص نیز استفاده شد. نتایج تابع تشخیص نیز نشان داد که ژنوتیپ‌ها به درستی گروه‌بندی شده‌اند و میزان موفقیت تابع تشخیص در شناسایی گروه‌ها زیاد بود که به ترتیب 89/3، 100 و 71/4 درصد از ژنوتیپ‌ها در گروه‌های خود به درستی گروه‌بندی شده‌اند. همچنین بر اساس نتایج تابع تشخیص کانونیک مهمترین صفات تاثیر گذار بر عملکرد وش ژنوتیپ‌های پنبه، شامل درصد زودرسی، تعداد غوزه بسته و وزن غوزه بودند. هر دو روش تجزیه خوشه‌ای و تابع تشخیص ژنوتیپ‌های مورد بررسی را در سه گروه مجزا قرار دادند به نحوی که نتایج تابع تشخیص نشان داد که ژنوتیپ‌ها در روش تجزیه خوشه‌ای به درستی گروه‌بندی شده‌اند ژنوتیپ‌های گروه 1 که شامل 28 ژنوتیپ بود، کمترین میانگین ارتفاع بوته را به خود اختصاص داد و به همراه گروه 2 دارای کمترین میانگین تعداد غوزه بسته نیز بود. همچنین ژنوتیپ های گروه اول و گروه دوم دارای بیشترین میانگین عملکرد وش و زودرسی بودند. از طرفی گروه دوم که 5 ژنوتیپ را در بر می‌گرفت، کمترین میزان میانگین صفات وزن غوزه و درصد کیل را دارا بود.نتیجه‌گیری: براساس مجموع نتایج، انتخاب ژنوتیپ‌های گروه اول برای برنامه‌های به‌نژادی در جهت افزایش عملکرد وش از طریق صفات وزن غوزه، زودرسی و درصد کیل می‌تواند ما را در رسیدن به این هدف یاری کند.

Evaluation of Variation and Identification of Effective Traits on Seed Cotton Yield in Iranian Upland Cotton Genotypes (Gossipium hirsutum L.)

Extended AbstractIntroduction and Objective: Cotton (Gossypium spp.) is one of the most important agricultural products in the world. It is one of the crops that have provided the connection between the two sectors of agriculture and industry and it plays a very valuable role in the economies of countries. The objectives of this study were to investigate the diversity of agronomic and morphological traits, to identify the traits affecting the seedcotton yield and finally the grouping of tetraploid cotton cultivars in the country.Material and Methods: 40 different cotton genotypes including commercial, imported and hybrid cultivars were cultivated and studied in the farm of Kashmar Agricultural Research Station in 20162017 in a randomized complete block design with three replications. The traits of number of open and closed bolls, crown diameter, first harvest yield, second harvest yield, total yield, and boll weight, number of bolls, number and length of vegetative and reproductive branches, plant height and early maturity of the crop were measured.Results: According to the results of descriptive statistics, the number of open and closed bolls, seedcotton yield, early maturity and boll weight had the highest range and coefficient of variation which showed the phenotypic variation of these traits in the studied genotypes. Cluster analysis in terms of the studied traits divided the genotypes into three main groups. In order to check the accuracy of cluster analysis grouping, the detection function was used. The results of the detection function also showed that the genotypes were correctly grouped and the success rate of the detection function in identifying the groups was high that 89.3, 100 and 71.4 percent of the genotypes were properly grouped in their groups, respectively. Also, based on the results of the canonical detection function, the most important traits affecting the seedcotton yield of cotton genotypes were early maturity, number of closed bolls and boll weight. Both cluster analysis and detection function methods were divided the studied genotypes into three separate groups. In a way the results of the detection function showed that the genotypes were correctly grouped in the cluster analysis method. The genotypes of group 1 that included 28 genotypes, had the lowest average of plant height and along with group 2, it also had the lowest average number of closed bolls. Also, the genotypes of the first group and the second group had the highest mean of seedcotton yield and early maturity. On the other hand, the second group, which included 5 genotypes, had the lowest mean of the traits boll weight and percentage of fibers.Conclusion: Based on the total results, the selection of the first group of genotypes for breeding programs to increase its seedcotton yield through boll weight, early maturity and fibre percentage traits can help us to achieve this goal.