بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های پیشرفته عدس دیم با بهره‌‌گیری از روش چند متغیره ammi

مقدمه و هدف: شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا و سازگاری به دامنه گسترده ای از محیط ها یکی از هدف های عمده در برنامه های به نژادی گیاهان زراعی می باشد. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ های پیشرفته عدس، 14 ژنوتیپ برگزیده از آزمایش‌های گذشته به همراه دو رقم شاهد گچساران و سپهر، در چهار منطقه گچساران، خرم‌آباد، مغان و ایلام، طی دو سال زراعی 9897 و 9998، مورد ارزیابی قرار گرفتند. به‌منظور ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‌ها و برهمکنش ژنوتیپ در محیط، از مدل اثرهای اصلی افزایشی و اثرهای متقابل ضرب پذیر (ammi) استفاده شد.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس ammi، برهمکنش ژنوتیپ و محیط را بسیار معنی‌دار نشان داد. تجزیه برهمکنش ژنوتیپ محیط به مولفه‌های اصلی نشان داد که مولفه‌های اول و دوم نزدیک به 70 درصد (به ترتیب 42/7 و 27 درصد) برهمکنش ژنوتیپ محیط را توجیه می‌کنند. محاسبه آماره پایداری ammi (asv) نشان داد که از بین ژنوتیپ‌های آزمایشی، ژنوتیپ‌های 9، 8، 1 و 12 کمترین مقدار asvو بالاترین پایداری را دارند. در میان این ژنوتیپ‌ها، تنها ژنوتیپ 9، واجد عملکردی بالاتر از شاهد برتر (رقم سپهر) بود. تحلیل بای‌پلات‌های ammi 1 و ammi 2 نشان داد که ژنوتیپ‌های 9 و 10، ژنوتیپ‌هایی با عملکرد بالاتر از میانگین و پایداری مطلوب، می باشند، در حالی که ژنوتیپ‌های 11 و 5 ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها از حیث عملکرد دانه هستند. ژنوتیپ 11 با عملکرد بالا، فاقد سازگاری عمومی بوده و سازگاری خصوصی به محیط 1 و تا حدی 2 نشان داد که به منطقه گچساران مربوط می‌شوند و ژنوتیپ 5 سازگاری خصوصی به منطقه خرم‌آباد نشان داد. ژنوتیپ‌های 12 و 8 با وجود پایداری مناسب، عملکردی کمتر از میانگین نشان دادند. بر پایه نمودار بای‌پلات دو مولفه اول، محیط‌های 8 و 7 (ایلام) در کنار 2 و 4 بیشترین سهم را در برهمکنش ژنوتیپ محیط داشتند.نتیجه‌گیری: در مجموع ژنوتیپ های 9 و 10 با عملکرد بالا و پایداری مناسب، واجد سازگاری عمومی به محیط های آزمایشی بودند.

Evaluation of Grain Yield Stability of Advanced Rainfed Lentil Genotypes using Multivariate AMMI Method

Extended AbstractIntroduction and Objective: Identification of highyield genotypes with adaptation to a wide range of environments is one of the major goals in crop breeding programs.Material and Methods: In order to evaluate the yield stability of advanced lentil genotypes, 14 advanced genotypes along with two local cultivars (Gachsaran and Sepehr), were evaluated in four regions of Gachsaran, Khorramabad, Moghan and Ilam, during two cropping years 20182019 and 20192020. In order to evaluate the yield stability and genotype*environment interaction, the model of ldquo;additive main effects and multiplicative interactions rdquo; (AMMI) was used. Results: The results of AMMI analysis of variance showed very significant interaction between genotype and environment. The first two main components of the AMMI model accounted for nearly 70% of GE interaction. ASV statistic in AMMI model showed that genotypes 9, 8, 1 and 12 showed the lowest amount of ASV and therefore the highest stability. Among these genotypes, only genotype 9 , had higher yield than the superior control cultivar (Sepehr). AMMI 1 (PC1 and yield) and AMMI 2 (PC1 and PC2) biplot diagrams showed that genotypes 9 and 10 were identified as genotypes with higher yield and stability (copmared to Sepehr cultivar). Accordingly, genotypes 11 and 5 were the most unstable genotypes. Highyield genotype 11 lacked general adaptation and showed private adaptation to environment 1 and 2 that they belong to Gachsaran region. Genotype 5 showed private adaptation to Khorramabad region. Genotypes 12 and 8 showed lower than average yield despite suitable stability. Based on the biplot diagram of the first two main components, environments 8 and 7 (Ilam) along with 2 and 4 had the largest share in its GE interaction.Conclusion: Overall, G9 and G10 genotypes due to higher grain yield and stability were determined as superior genotypes.