ارزیابی تحمل به خشکی در ژنوتیپ‌های جو با استفاده از شاخص‌های تحمل به تنش خشکی

چکیده مبسوطمقدمه و هدف: تنش خشکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد و تولید جو در دیمزارهای مناطق خشک بوده و مقابله و یا کاهش اثر تنش‌ها به‌عنوان راهکاری مفید برای افزایش عملکرد جو است. لذا اصلاح ارقام جو متحمل به تنش و مناسب برای مناطق خشک و نیمه‌خشک امری ضروری است.مواد و روش ها: به‌منظور بررسی تحمل به خشکی 121 ژنوتیپ، لاین و ارقام جو و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل و حساس براساس عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار طی سا ل های زراعی 94-1393 و 95-1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه در شرایط دیم و آبی انجام شد. صفات ارزیابی شده شامل تعداد سنبله، تعداد دانه، وزن هزار دانه، روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی و عملکرد دانه بود.یافته‌ها: نتایج همبستگی بین شاخص‌های تحمل به خشکی و عملکرد دانه در شرایط دیم و آبی نشان داد که شاخص تحمل ( sti )، میانگین بهره‌وری (mp)، میانگین هارمونیک (hm) و میانگین هندسی بهره‌وری (gmp) همبستگی مثبت و معنی‌داری با صفات عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی داشتند و شاخص های مناسبی جهت گزینش ارقام پرمحصول در هر دو محیط دیم و آبی دارند. همچنین صفات تعداد سنبله بارور و وزن هزار دانه همبستگی معنی‌داری با شاخص‌هایsti، gmp، mp و hm در هر دو شرایط داشتند. در تجزیه به مولفه‌های اصلی براساس شاخص تحمل به خشکی و عملکرد دانه در شرایط آبی، سه مولفه در مجموع 81 درصد از تنوع داده‌های اولیه را توجیه کرد. در شرایط دیم نیز، سه مولفه در حدود 88 درصد از کل تنوع را توصیف نمودند.نتیجه‌گیری: در شرایط این تحقیق، ژنوتیپ‌‌های 10 ( 71557)، 100 (tokak/demir2) و 38 (72480) در دو محیط دیم و آبی، پتانسیل تولید دانه بالاتری نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها از خود نشان دادند.

Evaluation of Drought Tolerance in Barley Genotypes (Hordeum vulgare L.) using Drought Tolerance Indices

Extended AbstractIntroduction and Objective: Drought stress is one of the most important factors in reducing yield and barley production in rainfed arid regions, and counteracting or reducing the effect of stresses as a useful solution to increase barley yield. Therefore, improvement of stresstolerant and suitable barley cultivars for arid and semiarid regions is essential.Material and Methods: In order to evaluate drought tolerance of 121 genotypes, lines and barley cultivars and identify tolerant and susceptible genotypes based on grain yield and drought tolerance indices, an experiment in a randomized complete block design with two replications in Maragheh rainfed agricultural research station was carried out in rainfed and irrigated conditions during the cropping years of 139494 and 139495. Evaluated traits included spikes number, seeds numder, 1000seed weight, days to heading, days to maturity and grain yield.Results: The results of correlation between drought tolerance indices and grain yield in rainfed and irrigated conditions showed that tolerance index (STI), mean productivity (MP), harmonic mean (HM) and geometric mean productivity (GMP) were positively correlated, and had significance with grain yield traits in both environmental conditions. So, they were suitable indicators for selecting high yielding cultivars in both rainfed and irrigated environments. Also, the number of fertile spikes and 1000seed weight had a significant correlation with STI, GMP, MP and HM indices in both conditions. In the principal components analysis based on drought tolerance index and grain yield under water conditions, the three components together accounted for 81% of the diversity of the initial data. In rainfed conditions, the three components described about 88% of the total diversity.Conclusion: In this study, genotypes 10 (71557), 100 (Tokak / Demir2) and 38 (72480) in both rainfed and irrigated environments showed higher grain production potential than other genotypes.