ارزیابی و مقایسه ژنوتیپ های لوبیاچیتی (phaseolus vulgaris l.) در شرایط تنش خشکی

چکیده مبسوطمقدمه و هدف: با توجه به محدودیت منابع آبی مورد نیاز کشاورزی در ایران، ارائه روش های موثر در کاهش آثار منفی خشکی بر عملکرد گیاهان زراعی از مهم مطالعات مهم به نژادی می باشد. تحمل به تنش‌خشکی در گیاهان زراعی دارای اهمیت ویژه‌ای است. با استفاده از ارقام مختلف گیاهان زراعی که در در تنش خشکی قادر به تولید عملکرد نسبتاً مناسب باشند، می‌توان با اطمینان بیشتری آن ها را در ناحیه های خشک و نیمه خشک کشت نمود.مواد و روش ها: به منظور بررسی و مقایسه عملکرد ژنوتیپ‌های لوبیا چیتی بر اساس شاخص های تحمل و حساسیت، آزمایشی در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی پردیس تحقیقات و آموزش لوبیا خمین اجرا گردید. 24 ژنوتیپ لوبیا چیتی به همراه رقم شاهد‌ غفار (در مجموع 25 ژنوتیپ) در قالب طرح لاتیس با دو تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. در این مطالعه شاخص بهره وری متوسط، شاخص میانگین هندسی بهره وری، شاخص تحمل به تنش، شاخص حساسیت به تنش و شاخص تحمل ارزیابی شدند.یافته ها: تنش خشکی منجر به کاهش معنی دار صفات مورد بررسی شد. از بین ژنوتیپ های بررسی شده در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی، ژنوتیپ ks21578به ترتیب با 2805 و 1719 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را دارا بود. کمترین عملکرد دانه در ژنوتیپ ks21591 و ژنوتیپ ks21596 به ترتیب در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی بدست آمد. بر اثر تنش خشکی، عملکرد دانه ژنوتیپ های بررسی شده 49 درصد کاهش نشان داد.تنش خشکی باعث افزایش دوره گلدهی و رسیدگی در ژنوتیپ‌ها شد. بیشترین مقدار شاخص تحمل به تنش (6.1086)، شاخص بهره وری متوسط (8.2124) و شاخص میانگین هندسی بهره وری (2.2054) به ژنوتیپ ks21578 تعلق گرفت. همچنین، بیشترین و کمترین مقدار شاخص تحمل (به ترتیب 6.1288 و 4.126) به ترتیب در رقم غفار (شاهد) و لاین ks21591 مشاهده شد. کمترین مقدار شاخص حساسیت به تنش (2.0) نیز در ژنوتیپ ks21585 بدست آمد.نتیجه‌گیری: بطور کلی، بر اساس عملکرد دانه لوبیا در دو شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی و ارزیابی شاخص های تحمل تنش و نیز نمودار دو طرفه شاخص‌های میانگین هندسی تولید و شاخص حساسیت به تنش و با در نظر گرفتن دوره رسیدگی، فرم بوته و بازارپسندی دانه در مجموع تعداد 8 ژنوتیپ لوبیا چیتی جهت آزمایش گزینش گردیدند.

Evaluation and Comparison of Chitti bean Genotypes under Drought Stress Conditions

Extended AbstractIntroduction and Objective: Due to the water resources limitation required for agriculture in Iran, providing effective methods to reduce the negative effects of drought on crop yield is one of the important studies to plant breeding. Drought tolerance in crops is very important. By using different cultivars of crops that are able to produce relatively good yield in drought stress, they can be grown with more confidence in arid and semiarid regions.Material and Methods: In order to evaluation genotypes of chitti bean based on tolerance and susceptibility indices, experiments were conducted in two environments without stress and drought stress in 201617 at research farm of Bean Research and education, Khomein. 24 genotypes of chitti beans along with Ghaffar cultivar as control (25 genotypes in total) were compared in Latis design with two replications. In this study, mean productivity index, geometric mean productivity index, stress tolerance index, stress susceptibility index and tolerance index were evaluated.Results: Drought stress reduced evaluated properties, significantly. Among the genotypes of chitti beans in optimal irrigation and drought stress conditions, KS21578 genotype had the highest grain yield with 2805 and 1719 kg ha1, respectively. The lowest grain yield were achieved at KS21591 and KS21596 genotypes in optimal irrigation and drought stress conditions, respectively. Due to drought stress, grain yield of evaluated genotypes decreased by 49.1%. Drought stress has increased flowering and maturity periods in genotypes. The highest mean productivity index (1086.6), geometric mean productivity index (2124.8) and stress tolerance index (2054.2) belonged to KS21578 genotype. Also, the highest and lowest tolerance index (respectively, 1288.6 and 126.4) was observed in Ghaffar cultivar (control) and KS21591 genotype, respectively. Also, the lowest stress susceptibility index (0.2) was obtained in KS21585 genotype.Conclusion: Totally, based on chitti bean grain yield under normal irrigation and drought stress conditions and evaluation of stress tolerance indices as well as twoway diagram of geometric mean production indices and stress susceptibility index and considering maturity period, plant form and grain marketing 8 chitti bean genotypes were selected for advanced testing.