غربال ارقام و لاین های امیدبخش گندم از لحاظ واکنش به عامل بیماری باکتریایی نواری غلات xanthomonas translucens pv. undulosa

مقدمه و هدف: بیماری باکتریایی نواری غلات، که از مهم ترین بیماری های گندم است، در سال 1366 از استان کرمان و سپس از سایر نقاط کشور گزارش شد. برای جلوگیری از بروز خسارت های چشم گیر به این محصول مهم و استراتژیک، انتخاب یا تولید رقم مقاوم یا متحمل به این بیماری، از میان ارقام و لاین های موجود، ضروری است. به همین منظور تعدادی از ارقام و لاین های امیدبخش گندم انتخاب و واکنش آنها در برابر این بیماری، در شرایط گلخانه، مورد ارزیابی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: به‌منظور غربال 37 رقم و هفت لاین امیدبخش گندم بهاره و پائیزه، به عامل بیماری باکتریایی نواری غلات، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه اجرا شد. در ابتدا، گیاهچه‌های دو برگی گندم، در شرایط دمایی و رطوبتی کنترل‌شده، با سوسپانسیون مخلوطی از نه جدایۀ عامل این بیماری، تهیه شده از مزارع سه استان زنجان، همدان و لرستان و با غلظت 108 باکتری در هر میلی‌لیتر، مایه کوبی شدند. سپس میزان تحمل آنها، براساس میانگین درصد سطح آلودگی برگ‌ها، ارزیابی شد. مقایسۀ میانگین‌، گروه‌بندی و رتبه‌بندی ارقام، از حساس‌ترین تا متحمل‌ترین ارقام، به روش استیودنت‌نیومن کیلز انجام شد. یافته‌ها: براساس نتایج به‌دست آمده، واکنش ارقام و لاین‌های امیدبخش به این باکتری متفاوت بود. ارقام میهن، پیشگام و لاین s9219 در گروه پنج (آلودگی 50/1 تا 75 درصد سطح برگ)، به عنوان حساس، ارقام چمران، سایسون، نارین، بم، خلیل، پارسی، وی‌وک، شبرنگ، چمران2، زارع، مروارید، افلاک، بک‌کراس‌های روشن زمستانه و بهاره، اراک، کاسکوژن، اروم، بهرنگ، پیشتاز، کرخه، و و لاین‌های امیدبخش n9117، s9113 و s922 در گروه چهار (آلودگی 25/1 تا50 درصد سطح برگ)، به‌عنوان نیمه‌حساس، ارقام نیشابور، افق، مهرگان، گاسپارد، بهار، رخشان، سیروان، سیوند، شوش، سیستان، برات، گنبد و لاین‌های امیدبخش s9115،n918 و s9217 در گروه سه ( آلودگی 10/1 تا 25 درصد سطح برگ)، به‌عنوان نیمه‌متحمل و ارقام بهاران، حیدری، و دنا در گروه دو (آلودگی 5/1 تا 10 درصد سطح برگ)، به‌عنوان متحمل، قرار گرفتند.نتیجه‌گیری: هرچند بیشتر ارقام گندم مورد بررسی، نسبت به این بیماری حساس هستند، ولی ارقام و لاین های دارای مقاومت نسبی خوب نیز در بین آنها یافت می شود و می توان از آنها برای کاشت و یا در برنامه های به نژادی گندم استفاده کرد.

Screening of Wheat Cultivars and Promising Lines for Response to Bacterial Leaf Streak of Cereal Agent, Xanthomonas translucens pv. undulosa

Extended AbstractIntroduction and Objective: bacterial leaf streak of cereals, which is one of the most important diseases of wheat, was reported in 1987 from Kerman province and then from other parts of Iran. In order to prevent significant damage to this important and strategic crop, it is necessary to select or produce a resistant or tolerant cultivar to this disease, from the available wheat cultivars and lines. For this purpose, a number of promising wheat cultivars and lines have been selected and their response to this disease has been evaluated.Materials and Methods: In order to screen 37 cultivars and seven promising lines of spring and autumn wheat, for their tolerance to Xanthomonas translucens pv. undulosa, the causal agent of bacterial leaf streak of cereal, an experiment was conducted in a completely randomized design with three replications in the greenhouse. Initially, wheat seedlings with two fully expanded leaves were sprayed with a suspension of nine bacterial isolates from three provinces of Zanjan, Hamadan and Lorestan fields, with a concentration of 108 bacteria per ml. Then, their tolerance was evaluated based on the average percentage of leaf contamination. Comparison of means, grouping and ranking of cultivars from the sensitive to the tolerant cultivars were done by Student -Newman -Keuls method.Results: Based on the results, the response of cultivars and promising lines to this disease was different. Mihan and Pishgam cultivars and promising line S9219 were placed in group five (with infection of 50.1 to 75% of leaf area), and were evaluated as susceptible ; Chamran, Saison, Narin, Bam, Khalil, Parsi, Veevak, Shabrang, Chamran 2, Zaree, Morvarid, Aflak, Roshan (winter and spring backcrosses), Arak, Cascogen, Orum, Behrang, Pishtaz, Karkheh cultivars and promising lines N9117, S9113 and S9221 were placed in group four (with infection of 25.1 to 50% of leaf area), and were evaluated as semisusceptible ; Neishabour, Ofogh, Mehregan, Gaspard, Bahar, Rakhshan, Sirvan, Sivand, Shush, Sistan, Barat, Gonbad and promising lines S9115, N918 and S9217 were grouped in group three (with infection of 10.1 to 25% of leaf area), and were evaluated as semitolerant ; and Baharan, Heydari and Dena cultivars were placed in group two (with infection of 5.1 to 10% of leaf surface), and were evaluated as tolerant .Conclusion: Although most of the wheat cultivars are susceptible to this disease, but cultivars and lines with good relative resistance are also found among them and can be used for planting and/or in wheat breeding programs.