بررسی قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برخی لاین های اینبرد آفتابگردان در رایط نرمال و تنش خشکی در منطقه اسلام آباد، کرمانشاه

مقدمه و هدف: آفتابگردان یک گیاه نیمه متحمل به تنش خشکی است که با توجه به اهمیت و نقش آن در تولید روغن کشت آن رو به گسترش است. اما تنش خشکی باعث کاهش شدید عمکلرد دانه و روغن آن می شود. لذا تولید و معرفی ارقام هیبرید می تواند به افزایش عمکلرد کمک کند که اولین گام در تولید دورگه هیبرید شناسایی والدین بر اساس قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی آنها و همچنین تعیین نوع اثرات ژنی است. مواد و روش ها: به منظور برآورد قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی لاین های اینبرد آفتابگردان در شرایط نرمال و تنش خشکی، آزمایشی با استفاده از تعداد 12 هیبرید آفتابگردان حاصل تلاقی بین لاین های نرعقیم و تستر به همراه دو شاهد قاسم و شمس در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی اجرا شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب تیمارهای مورد بررسی در دو شرایط نرمال و تنش خشکی نشان داد که اثر تنش خشکی بر اکثر صفات مورد بررسی در سطح یک درصد به جز تعداد دانه در طبق اثر معنی‌داری دارد. اثر لاین‌ها برای ارتفاع بوته، درصد روغن و قطر طبق و اثر تسترها برای اکثر صفات به جز تعداد دانه در طبق معنی‌دار گردید که نشان دهنده اختلاف معنی دار بین ترکیب پذیری عمومی لاین ها و تسترها است. همچنین لاین 1 و تستر 3 در هر دو شرایط نرمال و تنش با برخورداری از ترکیب پذیری منفی و معنی دار برای ارتفاع بوته والد مناسبی در جهت کاهش این صفت در تلاقی ها محسوب می شود. علاوه بر این اثر متقابل لاین × تستر بر اکثر صفات به جز وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق اثر معنی‌دار داشت. لاین 1 و تستر 1 در هر دو شرایط دارای بیشترین مقدار مثبت ترکیب پذیری عمومی از لحاظ عملکرد دانه بودند و به عنوان والدین مطلوب برای تولید دورگ‌های مناسب در برنامه‌های اصلاحی قابل استفاده شناخته شدند، به طوری که در شرایط نرمال هیبرید شماره 13 با عملکرد دانه 5224 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشت و در شرایط تنش هیبرید شماره 31 با میانگین 6.3544 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه را داشت. نتیجه گیری: نتایج کلی این تحقیق نشان می دهد که صفات مهم عمکلرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن توسط اثرات غالبیت ژنی کنترل می شود که با انجام هیبریداسیون و انتخاب صحیح والدین در برنامه های اصلاحی می توان این صفات را بهبود بخشید.

Evaluation of General and Specific Combining Ability of Some Sunflower Inbred Lines under Normal and Drought Stress Condition

Extended AbstractIntroduction and Objective: Sunflower is a semidrought tolerant plant that due to its importance in oil production, the area under cultivation is expanding. But drought stress severely reduces the yield of grain and oil. Therefore, the production and introduction of hybrid cultivars can help increase performance. The first step in the production of hybrid is to identify parents based on their General and Specific combining ability and also to determine the type gene actions.Material and Methods: In order to investigate the combining ability of sunflowers inbred lines under normal conditions and drought stress, a study using 12 sunflower hybrids obtained from the cross of male sterile and tester lines with two controls, Qasem and Shams, in two separate experiments in the form of The design of randomized complete blocks with three replications was performed under two conditions of normal irrigation and drought stress.Results: The results of combined analysis of variance of the studied treatments under both normal and drought stress conditions showed that drought stress had a significant effect on all studied traits number of seeds per head. The effect of lines for plant height, oil percentage and head diameter and the effect of testers were significant for most traits except number of seeds per head, which shows a significant difference between the general combinability of lines and testers. Also, line 1 and tester 3 in both normal and stress conditions with a negative and significant combinability for the height of the parent plant is suitable to reduce this trait in the cross. In addition, line × tester interaction had a significant effect on most traits except 1000seed weight and number of seeds. The Line 1 and Tester 1 with significant positive general combining ability (GCA) effects for grain yields were considered as suitable combiners for improving these traits. So that under normal conditions, hybrid No. 13 with grain yield of 5224 kg / ha had the highest grain yield and under stress conditions of hybrid No. 31 with an average of 3544.6 kg / ha had the highest grain yield.Conclusion: The general results of this study show that the important traits of grain yield, oil percentage and oil yield are controlled by the dominance gene action, which can be improved by hybridization and best selection of parents in breeding programs.