بررسی اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد ژنوتیپ‌های امیدبخش پنبه (gossypium hirsutum l.) بر اساس روش‌های تک متغیره پارامتری، مدل ammi و تجزیه بای‌پلات

مقدمه و هدف: بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف، اهمیت زیادی در اصلاح نباتات دارد. در این تحقیق، تاثیر ژنوتیپ و محیط و پایداری عملکرد ارقام امیدبخش پنبه در اقلیم های مختلف کشور به منظور شناسایی و اﻧﺘﺨﺎب ارقام ﭘﺎیﺪار ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻻ مورد مطالعه قرار گرفته است.مواد و روش‌ها: در این تحقیق، پایداری عملکرد وش نه ژنوتیپ امیدبخش پنبه به همراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در هشت ایستگاه و مزرعه تحقیقاتی (هاشم آباد، کارکنده، داراب، خدافرین، گرمسار، ورامین، اصفهان و مغان) به مدت دو سال زراعی (1397 و 1398) مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته‌ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود، به این معنی که لاین های مختلف واکنش های متفاوتی در محیط‌های اجرای آزمایش داشتند و از این‌رو می توان لاین های پایدار و سازگار را در محیط های مختلف شناسایی کرد. نتایج تجزیه پایداری تک متغیره نشان داد که ارقام گلستان، anb414 و anbk دارای کمترین ﺿﺮیﺐ رﮔﺮﺳﯿﻮن (bᵢ) و کمترین میزان ضریب تغییرات (cvi) بودند و از پایداری بالایی برخوردار بودند. ﺑﺮ اﺳﺎس روش رﮔﺮﺳﯿﻮﻧﯽ اﺑﺮﻫﺎرت و راﺳﻞ ژنوتیپ anbk دارای سازگاری مطلوب بود. مدل امی با دو مولفه اصلی (ammi2) 81 درصد از تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ × محیط را توجیه نمود و روش بای‌پلات نیز توانست بخوبی محیط‌های کلان و ژنوتیپ‌های پایدار را شناسایی کند. بر پایه آماره‌های تک متغیره و تجزیه بای‌پلات ارقام anb414 و گلستان دارای عملکرد و پایداری بالا بودند. همچنین نمودار نمایش چند ضلعی تجزیه gge بای پلات نشان داد که ارقام anbk، anb414 و گلستان در بیشتر مناطق عملکرد وش مناسبی دارند و ارقام ورامین و 9234 دارای سازگاری عمومی با عملکرد متوسط هستند.نتیجه‌گیری: در این تحقیق ژنوتیپ‌های anbk و anb414 به همراه رقم تجاری گلستان با عملکرد بالاتر از میانگین کل، به‌عنوان ژنوتیپ‌های با سازگاری عمومی و پایداری عملکرد مناسب شناسایی شدند که می‌توانند بعنوان ارقام جدید در برنامه معرفی و توسعه کشت قرار گیرند.

Genotype by Environment Interaction and yield Stability Assessment in new promising Cotton Genotypes by Parametric, AMMI and GGE Biplot Analysis Methods

Extended AbstractIntroduction and Objective: Study of genotype (G) × environment (E) interaction and identifying of stable and high yielding cultivars are important and essential component of cotton breeding programs dedicated for cultivar development.Materials and Methods: Nine new promising cotton genotypes (Gossypium hirsutum L.) along with two commercial cultivars (control) were evaluated in a randomized complete block design (RCBD) with four replications at eight locations including Hashemabad, Karkandeh, Darab, Khodafarin, Garmsar, Varamin, Isfahan and Moghan during two crop seasons (20182019).Results: Combined analysis of variance (ANOVA) across environments indicated significant variation among genotypes and G × E interaction for seed cotton yield. Significant G ×E variation allowed for subsequent analysis of genotype stability statistics and AMMI analysis. Regarding AMMI analysis, two principle components contributed for 81.0 % of the variation among the G ×E interaction. The Varamin and 9234 genotypes have shown general adaptability with average yield across environments. The Golestan, ANBK and ANB414 were identified as high yielding and the most stable genotypes based on parametric models (Cvi, bi and Xi), AMMI and GGE Biplot models. It was concluded that AMMI biplot clearly facilitate identification of megaenvironments and cultivars for specific recommendations.Conclusion: The results of study indicated that ANB414, ANBK and Golestan could be suited for cultivation across the test environments.