بررسی وراثت‌پذیری و نوع عمل ژن‌های کنترل کننده صفات مختلف کلزای بهاره به روش تجزیه دای‌آلل

کلزا یکی از مهمترین گیاهان دانه روغنی در ایران است، به طوری‌که توسعه سطح زیر کشت آن به علت محدودیت در منابع ژنتیکی مستلزم ایجاد تنوع ژنتیکی به وسیله دورگ‌گیری در قالب برنامه‌های اصلاحی و نهایتا معرفی لاین‌های پرپتانسیل به جامعه کشاورزی می‌باشد. بنابراین هدف از این پژوهش، ایجاد تنوع ژنتیکی از طریق دورگ‌گیری 8 ژنوتیپ‌ بهاره کلزا با استفاده از طرح دای‌آلل کامل و بررسی نحوه توارث و نوع عمل ژن‌های کنترل کننده برخی صفات زراعی، عملکرد و اجزای آن در نتاج f1 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 98-1397 و 99-1398 بود. تجزیه اجزای واریانس نشان داد که میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی تنها برای صفات ارتفاع شاخه‌بندی، طول خورجین، تعداد خورجین در شاخه فرعی و تعداد کل خورجین در بوته معنی دار شد، در حالی که میانگین مربعات ترکیب‌‌پذیری خصوصی و اثرات متقابل برای تمامی صفات معنی دار بودند. بیشترین و کمترین مقادیر به دست آمده از نتایج وراثت پذیری خصوصی برای صفت طول خورجین (%18) و صفت تعداد دانه در خورجین (%0/4) بود. همچنین نسبت gca/sca بیانگر اهمیت اثرات افزایشی برای صفات ارتفاع شاخه بندی، طول خورجین، تعداد خورجین در شاخه فرعی و تعداد کل خورجین در بوته بود. والدین spn182 و spn202 از ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری برای صفات تعداد شاخه های فرعی، تعداد خورجین در شاخه فرعی، تعداد کل خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و عملکرد دانه برخوردار بودند. دورگ های spn207 ×spn182 و spn206 ×spn182 با بیشترین مقدار ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی دار برای صفت عملکرد دانه به منظور تولید هیبرید های سینگل کراس حائز اهمیت بودند.

Heritability and Gene Action of Different Traits in Spring Oilseed Rape using Diallel Analysis

Oilseed rape is one of the most important oilseeds in Iran. Due to limited genetic resources, the development of its cultivated area requires genetic diversity by hybridization in breeding programs and, finally, introducing potential lines to the agricultural community. Therefore, this study aimed to generate genetic diversity by hybridizing eight spring rapeseed genotypes using a complete diallel design and investigating the inheritance and genes action of some agronomic traits, yield, and its components in F1 progeny in a complete block design with three replications in 2018 2019 and 20192020 crop years. Analysis of variance components showed that the mean squares of general combining ability were significant only for branching height, podding height, pods per lateral branches, and pods per plant. In contrast, mean squares of specific and reciprocal combining ability were significant for all traits. The highest and lowest values of sprecific heritability obtained for podding height (18%) and grain per pods (0.4%), respectively. The GCA/SCA ratio also indicated the importance of additive effects for branching height, podding height, pods per lateral branches and pods per plant. Parents SPN182 and SPN202 had a positive and significant general combining ability for lateral branches, pods per lateral branches, pods per plant, grain per pod and grain yield. SPN207 ×SPN182 and SPN206 ×SPN182 hybrids with the highest positive and significant specific combining ability are essential for grain yield traits to produce single cross hybrids.