مطالعه ساختار ژنتیکی عملکرد دانه و برخی ویژگی‌های اگرو-مورفولوژیک در گندم نان (Triticum Aestivum L.) با استفاده از تجزیه دی‌آلل و روش Gge بای‌پلات

به‌منظور برآورد اجزای ژنتیکی عملکرد دانه و برخی صفات اگرو مورفولوژیکی در گندم نان، هفت رقم شامل هامون، الموت، c8412، گاسپارد، قدس، مغان 1 و افشار در قالب آزمایش تلاقی دی‌آلل یک‌طرفه ارزیابی شدند. والدین و هیبرید‌های حاصل از تلاقی‌ دی‌آلل یک‌طرفه آن‌ها (21 هیبرید) طی سال زراعی 1398-1397 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. اثر ژنوتیپ برای صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، طول ریشک و قطر ساقه معنی‌دار شد. میانگین مربعات ترکیب‌پذیری عمومی برای تمامی صفات به‌جز قطر ساقه معنی‌دار بود. میانگین مربعات ترکیب‌پذیری خصوصی برای صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، طول پدانکل، طول سنبله، طول ریشک و قطر ساقه معنی‌دار و برای صفت ارتفاع بوته غیر معنی‌دار شد. ترکیب‌پذیری عمومی رقم گاسپارد برای صفت عملکرد دانه مثبت و معنی‌دار بود. در رابطه با عملکرد دانه ترکیب‌پذیری خصوصی هیبریدهای هامون × c8412، الموت × مغان 1، الموت × افشار، c8412 × مغان 1 و گاسپارد × قدس مثبت و معنی‌دار و ترکیب‌پذیری خصوصی هیبریدهای هامون × افشار و گاسپارد × c8412 منفی و معنی‌دار بود. نمودار gge بای‌پلات دو گروه هتروتیک مشخص نمود که گروه اول شامل ارقام هامون، مغان 1 و ا‌فشار و گروه دوم شامل ارقام الموت، c8412، گاسپارد و قدس بود. با توجه به وجود اثرات افزایشی در مواد گیاهی تحت مطالعه و اثر تجمعی در توارث ژن‌ها به نسل بعد، این امکان وجود دارد که از طریق گزینش در نسل‌های اولیه برای افزایش عملکرد مفید واقع شود.

Study of Genetic Structure of Grain Yield and Some Agro-Morphological Characteristics in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) using Diallel Analysis and GGE Biplot Method

In order to investigate grain yield and some of the agro morphological traits genetical characterization in bread wheat, seven cultivars of wheat including Hamun, Alamut, C8412, Gaspard, Ghods, Moghan 1 and Afshar were evaluated in a oneway diallel cross experiment. Parents and hybrids resulting from their oneway dial cross (21 hybrids) during the 20182019 crop year were studied in a randomized complete block design with three replications. Analysis of variance related to genotype effect was significant for grain yield, 1000kenal weight, plant height, peduncle length, spike length, awn length and stem diameter. The general combining ability of Gaspard cultivar was positive and significant for grain yield. Regarding grain yield, the specific combining ability of Hamun × C8412, Alamut × Moghan 1, Alamut × Afshar, C8412 × Moghan 1 and Gaspard × Ghods were positive and significant and the specific combining ability of Hamun × Afshar and Gaspard × C8412 hybrids were negative and significant. GGE biplot showed two heterotic groups, the first group including Hamun, Moghan 1 and Afshar cultivars and the second group including Alamut, C8412, Gaspard and Ghods cultivars. Due to the additive effects in the studied plant materials and the cumulative effect on the inheritance of genes to the next generation, it is possible that through selection in the first generations to be useful to increase yield.