ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ارقام و لاین های پیشرفته گندم پاییزه

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر روی 14 رقم و لاین پیشرفته گندم پاییزه و جهت تعیین تحمل نسبی آنها با استفاده از کارآیی انتخاب شاخص های مختلف مقاومت به خشکی که در مراحل نهایی آزاد سازی بعنوان واریته های گندم نان در مرکز تحقیقات استان آذربایجان غربی قرار داشتند؛ دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط تنش و عدم تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز طی سال زراعی 97-1396 انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه می گردد. در شرایط عدم تنش خشکی ژنوتیپ های 4، 12 و 13 بیشترین عملکرد دانه را دارا بوده ولی در شرایط تنش خشکی اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه مشاهده نگردید. نتایج تجزیه همبستگی بین شاخص های تحمل به تنش و عملکرد دانه نشان داد که عملکرد دانه در شرایط تنش (ys) با شاخص های sti، harm و gmp دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی دار بوده و این شاخص ها می توانند معیار مناسبی برای لاین های متحمل به خشکی باشند. همچنین نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که این چهار شاخص بهترین شاخص ها جهت شناسایی ارقام متحمل به تنش بودند. در واقع این شاخص ها بهتر از سایر شاخص ها، ژنوتیپ های گروه a فرناندز را از سایر گروه ها مجزا ساختند. در تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه بر اساس کلیه شاخص های تحمل به تنش خشکی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش در 3 گروه قرار گرفتند. ژنوتیپ های شماره 4، 11 و 12 که بعنوان متحمل ترین ژنوتیپ های این آزمایش معرفی شدند به همراه چند ژنوتیپ دیگر در گروه دوم قرار داشته و این گروه از نظر اکثر شاخص های تحمل به تنش خشکی از میانگین بالاتری نسبت به میانگین کل برخوردار بودند. درصد انحراف از میانگین این گروه نسبت به دو گروه دیگر کمتر بود و نتایج سایر روش های مورد استفاده در این تحقیق را مورد تایید قرار داد. با در نظر گرفتن نتایج حاصل از بررسی مقدار عددی شاخص ها و همچنین همبستگی آنها با عملکرد دانه در شرایط عدم تنش و تنش شاخص های sti، mp، gmp و harm بهترین شاخص های تحمل به تنش و ژنوتیپ های شماره 4، 11 و 12 بعنوان متحمل ترین ژنوتیپ های مورد تحقیق شناخته شدند.

Evaluation of Drought Tolerance in Advance Lines and Cultivars of Winter Wheat

In order to evaluate the effect of drought stress on cultivars and advanced lines of autumn wheat that were in the final stages of release as bread wheat varieties in the Research Center of West Azerbaijan Province and to determine their relative tolerance using the selection efficiency of drought resistance indices (SSI, STI, TOl, MP, GMP, HARM,). Two separate experiments in a randomized complete block design with three replications under two conditions of stress and no drought stress in the research farm of Islamic Azad University, Tabriz Branch during the 20162017. The results of combined analysis of variance showed that drought stress significantly reduces grain yield. In the absence of drought stress, genotypes 4, 12 and 13 had the highest grain yield, but in drought stress conditions, no significant difference was observed between the studied genotypes in terms of grain yield. The results of correlation analysis between stress tolerance indices and grain yield showed that grain yield under stress (Y s) with STI, HARM and GMP indices have a positive and very significant correlation and these indices can be a good criterion for the drought tolerant lines. Also, the results of principal component analysis showed that these four indicators were the best indicators for identifying stress tolerant cultivars. In fact, these indices distinguished Fernandez Group A genotypes better than other indices. In cluster analysis, the studied genotypes were divided into 3 groups based on all indices of drought tolerance in both nonstress and stress conditions. Genotypes 4, 11 and 12, which were introduced as the most tolerant genotypes in this experiment, along with several other genotypes, were in the second group, and this group had a higher average than the total average in terms of most drought tolerance indices. The percentage of deviation was lower than the average of this group compared to the other two groups and confirmed the results of other methods used in this study. Considering the results of the numerical value of the indices and also their correlation with grain yield in the absence of stress and drought stress, STI, MP, GMP and HARM indices are the best stress tolerance indices and genotypes No. 4, 11 and 12 were identified as the most tolerant genotypes under study.