ارزیابی خصوصیات زراعی، فیزیولوژیکی و میزان تحمل خشکی در تعدادی از ژنوتیپ‌ های اصلاحی گندم دوروم

به منظور بررسی ویژگی های زراعی، فیزیولوژیکی و میزان تحمل خشکی و شناسایی صفات آگروفیزیولوژیک مرتبط با تنش خشکی، 19 ژنوتیپ گندم دوروم شامل 17 لاین اصلاحی پیشرفته به همراه دو رقم شاهد (ساجی و ذهاب) در آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط جداگانه تنش (دیم) و بدون تنش (آبیاری تکمیلی) در سال زراعی 1397-1396 در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه سرارود) مورد بررسی قرار گرفتند. ژنوتیپ ها بر اساس عملکرد دانه، صفات آگروفیزیولوژیک و برخی از شاخص های مقاومت به خشکی مبتنی بر عملکرد دانه از قبیل شاخص تحمل تنش (sti)، میانگین هندسی بهره‌وری (gmp)، متوسط بهره وری (mp)، شاخص پایداری عملکرد (ysi)، شاخص حساسیت به تنش(ssi ) و شاخص تحمل (tol) مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین، اختلاف آماری معنی داری از لحاظ برخی صفات مطالعه شده بین ژنوتیپ های مورد بررسی وجود داشت. ژنوتیپ‌های urraca، berkmen//68.111/ward و altar84/stint// hellip; دارای بیشترین میانگین عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش بودند. بر اساس نتایج تجزیه گرافیکی بای پلات ژنوتیپ در صفت، همبستگی بین صفات مورد بررسی با عملکرد دانه در دو شرایط رطوبتی، متفاوت بود که بیانگر تاثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و نقش سایر صفات مورد بررسی در تعیین عملکرد ژنوتیپ های مورد بررسی می باشد. عملکرد دانه در شرایط تنش با صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، دوره پر شدن دانه، عملکرد زیست توده و تعداد روز تا گلدهی و در شرایط بدون تنش با صفات تعداد دانه در سنبله، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت همبستگی مثبت نشان داد. ارزیابی ژنوتیپ ها بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد که شاخص های sti، gmp و mp با عملکرد دانه در هر دو شرایط رطوبتی همبستگی مثبت و معنی داری نشان دادند، لذا انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس این شاخص ها منجر به انتخاب ژنوتیپ هایی با عملکرد بالاتر در هر دو شرایط تنش و غیر تنش می گردد. بر اساس نتایج حاصل، ژنوتیپ شماره 12 با بیشترین میزان شاخص تحمل خشکی دارای بیشترین میزان عملکرد در هر دو شرایط رطوبتی بود، بدین صورت که در شرایط دیم این ژنوتیپ 39/8 درصد نسبت به شاهد برتر آزمایش (رقم ذهاب) افزایش عملکرد نشان داد که معادل 1420 کیلوگرم در هکتار می باشد و در شرایط آبیاری تکمیلی 15 درصد نسبت به شاهد برتر آزمایش (رقم ساجی) افزایش عملکرد داشت که معادل 834 کیلوگرم در هکتار بود. این ژنوتیپ بر اساس نمایش بای پلات ژنوتیپ در صفت دارای بیشترین عملکرد، زودرسی متوسط، بیشترین طول دوره پر شدن دانه، کمترین تبادل روزنه ای و دمای کانوپی و بیشترین عملکرد کوانتوم، طول سنبله و عملکرد زیست توده بود. این ویژگی‌های زراعی و فیزیولوژیکی باعث افزایش میزان تحمل خشکی در این ژنوتیپ گردیده است که لازم است در برنامه اصلاحی گندم دوروم مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.

Evaluation of Agro-Physiological Characteristics and Drought Tolerance in Some of Durum Wheat Breeding Genotypes

In order to study of agronomic, physiological characteristics, drought tolerance and to identify Agrophysiological traits associated with drought tolerance, 19 durum wheat genotypes consisting of 17 advanced breeding lines and two control cultivars (Saji and Zahab) were evaluated in a randomized complete blocks design with three replicated under both stress (rainfed condition) and nonstress (supplementary irrigation) durum 201718 cropping season at Sararood rainfed agricultural research station, Kermanshah, Iran. The genotypes were assessed for grain yield, agrophysiological traits, and some yieldbased drought tolerance indices such as stress tolerance index (STI), geometric mean productivity (GMP), mean productivity (MP), tolerance index (TOL), stress susceptible index (SSI) and yield stability index (YSI). Based on the results of ANOVA and mean comparison, significant differences were observed among the genotypes for the statued traits. The genotypes URRACA، BERKMEN//68.111/WARD و ALTAR 84/STINT// hellip; had the highest grain yield under both stress and nonstress conditions. Based on the genotype x trait biplot analyses, the correlations of studied traits with grain yield was not consistent across both water stress conditions, showing the effect of drought stress on grain yield and the contribution of the traits to yield productivity in durum wheat genotypes. Under stress condition the grain yield was positively associated with spike length, the number of grains per spike (NGPS), grain filling period, biological yield (BY), and days to heading, while under nonstress condition the grain yield positively correlated with NGPS, BY and harvest index. Assessment of genotypes based on drought tolerance indices indicated that the STI, GMP, and MP strongly associated with grain yield under both stress and nonstress conditions; thus, selection of genotypes based on these indices will increased grain yield in both conditions. Based on the results, genotype No. 12 (URRACA) with the highest drought tolerance found to be highest yielding genotype in both conditions. This genotype showed 39.8% superiority than the best control (Zahab cultivar) under rainfed condition; and showed 15% superiority under supplemental irrigation condition than the best check (Saji cultivar). This genotype was characterized as genotypes with high grain yield, moderate in earliness, high grain filling period, lower stomatal conductance and canopy temperature, and high values of chlorophyll fluorescence, spike length, and biological yield. These agronomic and physiological characteristics increased drought tolerance in this genotype, which may be explored in the durum wheat breeding program.