ارزیابی اکوتیپ‌های مختلف سیاه‌دانه (.nigella sativa l) تحت تاثیر تنش خشکی در مرحله‌ی گلدهی

کمبود آب از مهمترین عوامل بازدارنده رشد و نمو گیاه و کاهش عملکرد به ویژه در مرحله گلدهی و گرده‌افشانی گیاهان است. به منظور ارزیابی اکوتیپ های سیاه‌دانه از لحاظ تحمل به تنش خشکی در مرحله گلدهی (انتهای فصل) آزمایش مزرعه ای به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی اجرا در سال زراعی 96-1395 شد. فاکتور اصلی آزمایش شامل آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله گلدهی) و عامل فرعی شامل اکوتیپ‌های مختلف سیاه‌دانه بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار در تمامی صفات اندازه گیری شده به جز تاریخ گلدهی شد. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد دانه و درصد روغن را به‌ترتیب اکوتیپ‌های سمیرم و کاظمین دارند. همچنین بیشترین وزن هزار دانه در تیمار آبیاری کامل و در اکوتیپ‌های اردستان و خمینی‌شهر حاصل شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای در شرایط تنش خشکی، اکوتیپ‌های مورد مطالعه در سه گروه مختلف قرار گرفتند که اکوتیپ‌های گروه سوم شامل اکوتیپ‌های خمینی‌شهر، سمیرم، اصفهان، اردستان و شهرضا از عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری برخوردار بودند. بنابراین، اکوتیپ‌های مذکور به‌عنوان اکوتیپ‌های با عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی شناخته شدند. مقایسه اکوتیپ‌های مختلف سیاه‌دانه با ترسیم نمودار سه بعدی بر اساس عملکرد در شرایط آبیاری کامل (yp) و تنش خشکی انتهای فصل (ys) و هر یک از شاخص‌های تحمل تنش (sti) و شاخص پایداری عملکرد (ysi) نشان داد که از لحاظ این شاخص‌ها اکوتیپ‌های خمینی‌شهر، سمیرم، اصفهان، شهرضا و اردستان به‌عنوان اکوتیپ‌‌های برتر در هر دو شرایط محسوب می‌شوند.

Evaluation of Black Cumin (Nigella sativa L.) Ecotypes under Drought Stress Conditions at Flowering Stage

Water deficiency causes crop yield loss, especially in flowering and pollination stage. This investigation was conducted out as a field experiment in Agriculture Faculty of University of Mohaghegh Ardabili in 2018, to evaluate drought tolerance of ecotypes at flowering stage. All plots were arranged in split plots based on a randomized complete block design with three replications. The main factor of experiment included two irrigation levels (full irrigation and irrigation until flowering stage) and subfactor consisted of 10 different ecotypes of black cumin. Analysis of variance showed that the effect of drought stress on all studied traits except flowering date was significant. Drought stress significantly reduced the mean of all traits except flowering date and oil percentage. Comparison of mean data showed that the highest grain yield and oil content were observed in Semirom and Kazemain ecotypes, respectively. Also, the highest 1000grain weight was obtained and in Ardestan and Khomeini Shahr ecotypes at full irrigation. Based on the results of cluster analysis under drought stress condition, the studied ecotypes were divided into three groups. Ecotypes of third group including Khomeini Shahr, Semirom, Isfahan, Ardestan and Shahreza had higher yield and yield components than ecotypes in other groups. Therefore, these ecotypes were identified as high yielding and drought tolerant. Also, threedimensional plots based on stress tolerance index (STI), yield stability index (YSI), yield under full irrigation (Yp) and endseason drought stress (Ys) showed that the ecotypes of Khomeini Shahr, Semirom, Isfahan, Shahreza and Ardestan are considered as superior ecotypes in both conditions.