ارزیابی تحمل به خشکی اکوتیپ‌های آویشن دنایی (thymus daenensis subsp. daenensis)

آویشن دنایی (thymus daenensis subsp. daenensis) یکی از گیاهان دارویی بومی ایران است که به دلیل اسانس بالا و تیمول زیاد در اسانس، از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر برخی صفات زراعی و گروه‌بندی 12 اکوتیپ آویشن دنایی از مناطق مختلف ایران، آزمایشی در دو محیط تنش خشکی و بدون تنش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال زراعی 97-1396 در دانشگاه پیام نور شهرستان ابرکوه (استان یزد) انجام شد. 14 صفت مختلف زراعی در هر دو شرایط تنش اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اکوتیپ‌ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. در محیط تنش صفات طول برگ، سطح تاج پوشش و وزن تر اندام هوایی به ترتیب با 41.4، 39.5 و 39.4 درصد نسبت به شرایط بدون تنش بیشترین کاهش را نشان دادند. بیشترین ضریب تغییرات ژنوتیپی در شرایط بدون تنش (40.31 درصد) و در شرایط تنش (44.33 درصد) به وزن تر اندام هوایی اختصاص داشت. بیشترین وراثت‌پذیری عمومی در صفات وزن خشک اندام هوایی (97.65 درصد)، تعداد روز تا اولین (99.1 درصد) و 50% گلدهی (99.65 درصد)، درصد اسانس (99.7 درصد) و تعداد ساقه در بوته (99.02 درصد) مشاهده شد. براین اساس صفات وزن تر و خشک اندام هوایی، تعداد روز تا اولین و 50% گلدهی صفات مرتبط با تحمل به خشکی بودند. تجزیه خوشه‌ای به روش وارد و با محاسبه فاصله اقلیدسی، اکوتیپ‌های مورد مطالعه را در هر دو شرایط آزمایش در سه گروه قرار داد و اکوتیپ‌های متحمل به خشکی در شرایط تنش در گروه‌ دوم قرار گرفتند. نتایج نشان داد که می‌توان از اکوتیپ‌های خرم‌آباد1، خرم‌آباد2، اراک1 و فریدونشهر که تحمل بالاتری نسبت به خشکی نشان دادند برای به‌نژادی تحمل به خشکی در آویشن دنایی استفاده کرد.

Evaluation of Drought Tolerance in Thymus daenensis subsp. daenensis Ecotypes

Thymus daenensis subsp. daenensis is one of the endemic medicinal plants in Iran that is valuable for high essential oil content and high thymol in its essential oil. In order to study the effect of drought stress on some agronomical traits of 12 ecotypes of Thymus daenensis subsp. daenensis from different regions of Iran and their classification, two experiments (under normal and drought stress conditions) were carried out using randomized complete block design with four replications in Payame Noor University of Abarkouh (Yazd province) in 20172018. 14 agronomical traits were recorded in drought and nonstress conditions. The results of combined analysis of variance revealed that the differences among ecotypes were significant (p<0.01) in all the studied traits. Drought stress reduced leaf width, plant area and shoot fresh weight 41.4%, 39.5% and 39.4%, respectively, compared to normal condition. The highest genetic diversity was observed for shoot fresh weight under nonstress (40.31%) and drought stress (44.33%) conditions. The highest broadsense heritability was belonged to shoot dry weight (97.65%), number of days to first (99.1%) and 50% flowering (99.65%) and essential oil content (99.7%). Shoot fresh and dry weight, number of days to first and 50% flowering were the traits related to drought tolerance. Cluster analysis, based on Ward method and by using Eucilidian distance, classified Thymus daenensis subsp. daenensis ecotypes under stress and nonstress conditions into three groups. Drought tolerant ecotypes were placed in second group under both conditions. The results showed that Khoramabad1, Khoramabad2, Arak1 and Fereydunshahr ecotypes are suitable for improvement drought tolerance in Thymus daenensis subsp. daenensis.