گروه‌بندی ارقام افتراقی جدید زنگ‌های گندم بر اساس صفات آگرومورفولوژیک در شرایط اقلیمی ایلام

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی تعدادی از ارقام افتراقی زنگ گندم (زنگ زرد یا نواری (puccinia striiformis)، زنگ ساقه یا سیاه (p. graminis)، زنگ برگ یا قهوه‌ای (p. recondita) از نظر صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و زراعی، 58 رقم افتراقی به همراه پنج رقم شاهد بومی (زردک، یاواروس، کریم، ریجاب و ساجی) با استفاده از روش آگمنت در سال زراعی 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی شامل صفات فنولوژی (روز تا سبز شدن، روز تا ساقه‌دهی، روز تا بوتینگ، روز تا سنبله‌دهی، روز تا گرده‌افشانی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی) و صفات مورفولوژیکی (ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد گره در ساقه، تعداد پنجه بارور، تعداد پنجه کل، طول ریشک، تعداد سنبلچه‌ در سنبله، طول سنبله، وزن سنبله، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت) بود. دامنه تغییرات صفت زمان رسیدگی از 134 تا 188 روز متغیر و به‌ترتیب برای ارقام افتراقی sr17 و sr13 مشاهده شد. دامنه تغییرات ارتفاع بوته بین 47.4 سانتی‌متر در رقم افتراقی yr8 تا 100.3 سانتی‌متر در رقم افتراقی lr12 متغیر و میانیگن ارتفاع بوته 74.2 سانتی‌متر حاصل گردید. تجزیه خوشه‌ای به روش ward، ارقام افتراقی زنگ زرد، زنگ ساقه و زنگ برگ مورد بررسی را به‌ترتیب در سه، سه و پنج گروه قرار داد. ارقام lr1، lr9، lr12 و lr13 به‌عنوان بهترین ارقام افتراقی زنگ برگ از نظر عملکرد و اجزای عملکرد شناسایی شدند. ارقام yr4 و yr11 که جزء ارقام افتراقی زنگ زرد هستند عملکرد دانه و شاخص برداشت بالایی داشتند. ارقام sr1، sr13، sr6، sr14، sr7، sr8 و sr3 به‌عنوان ارقام افتراقی برتر زنگ ساقه شناخته شدند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این ارقام اهمیت زیادی در برنامه‌های گزینش و اصلاح برای دست‌یابی به عملکرد بالاتر دارند.

Classification of New Wheat Ringtones Variety Cultivaras Based on Agro-Morphological Traits in Ilam Climatic Conditions

To investigate the genetic diversity of differential cultivars wheat rusts (yellow (Puccinia striiformis), stem (P. graminis) and leaf (P. recondite) rust) for phenological, morphological and agronomical traits 58 differential cultivars along with 5 control genotypes (Karem, Yavaros, Rejab, Saji and Zardak), an experiment base on augmented design at the the research field of Ilam University during 2017 was carried out. The studied traits were phenological traits (from days to emergence, days to shooting, days to booting, days to heading, days to flowering, days to physiological maturity) and morphological traits (plant height, peduncle length, node number per shoot, tiller fertill nounmber per plant, tiller number per plant, awn length, spike length, spikelet no. per spike, 100 seed number, biological yield, grain yield and harvest index). The range of trait changes from 134 to 188 days was variable and respectively for differential cultivars SR17 and SR13. The range of plant height changes varied from 47.4 cm in the differential cultivar YR8 to 100.3 cm in the differential cultivar LR12. Cluster analysis by Ward method divided the differential cultivars yellow, stem and leaf rusts were studied in three, three and five groups, respectively. LR1, LR9, LR12 and LR13 were identified as the best differential leaf rust varieties in terms of yield and yield components. YR4 and YR11, which are among the yellow rust differential cultivars, had high grain yield and harvest index. SR1, SR13, SR6, SR14, SR7, SR8 and SR3 were identified as superior stem rust genotypes. Therefore, it can be concluded that these varieties are of great importance in selection and breeding programs to achieve higher yield.