ارزیابی تنوع ژنتیکی صفات زراعی و مورفولوژیکی ژنوتیپ های کنجد

موفقیت در یک برنامه به‌نژادی و برنامه‌های انتخاب بستگی به دو عامل وجود تنوع ژنتیکی و انتخاب موثر ژنوتیپ‌های مطلوب دارد، لذا مطالعه تنوع ژنتیکی برای صفات و استفاده از این تنوع جهت بهبود ژنتیکی صفات دارای اهمیت می‌باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد و اجزای آن و برخی از صفات مورفولوژیک و فنولوژیک و شناخت عوامل مهم تاثیرگذار بر عملکرد، 91 ژنوتیپ جدید وارداتی کنجد به همراه سه رقم شاهد (ناز تک شاخه، اولتان و یلووایت) در یک طرح آگمنت و شش بلوک در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1395 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد بررسی که از نواحی مختلف جغرافیایی جمع‌آوری شده بود برای اکثر صفات تنوع مطلوبی دارد. صفات تعداد کپسول در شاخه فرعی، عملکرد دانه تک بوته، تعداد شاخه فرعی و تعداد کل کپسول در تک بوته دارای بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی بود. نتایج تجزیه به عامل‌ها نشان داد که شش عامل مشترک مجموعاً 82.77 درصد از تغییرات داده‌ها را توجیه می‌کنند. این عامل‌ها با توجه به نوع صفات، تحت عناوین خصوصیات عملکرد و اجزای آن، خصوصیات کپسول، خصوصیات فنولوژیکی، خصوصیات مغز بذر یا کیفیت، عامل ارتفاع و عامل قدرت جوانه‌زنی نام‌گذاری شد. براساس تجزیه خوشه ای برای کلیه صفات مورد ارزیابی پنج گروه تشخیص داده شد. نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که دسته‌بندی ژنوتیپ‌ها باتوزیع جغرافیایی ژنوتیپ‌ها ارتباطی نداشته و اکثر ژنوتیپ‌ها براساس تفاوت‌های مورفولوژیکی گروه‌بندی شدند. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر 95.7 درصدتایید شد. چهار تابع حدوداً 100 درصد از واریانس بین ژنوتیپ‌ها را تبیین کرد. به طور کلی می توان نتیجه گیری نمود که نمونه های جدید وارداتی کنجد دارای تنوع خوبی برای اکثر صفات می باشند کهمی توان از این تنوع در برنامه های اصلاحی استفاده نمود. اجمالاً ژنوتیپ های margo، bukbak، black chil sung،q21115 (shattering selection) و jungkyung پتانسیل خوبی برای افزایش عملکرد دانه داشته و از آنها می توان در برنامه های آتی اصلاحی استفاده نمود.

Evaluation of Genetic Diversity of Agronomic and Morphological Traits of Sesame Genotypes

Success in a breeding program and selection programs depends on two factors of genetic diversity and effective selection of desirable genotypes. Therefore, studying the genetic diversity for traits and the use of this diversity is important for genetic improvement of the traits. In order to study the genetic diversity of yield and its components and some of the morphological and phonological traits, and to identify the important factors affecting yield, 91 new imported sesame genotypes with 3 checks ( Naztakshakhe, Oltan and Yellowwhite) were studied in an augmented design and six blocks in Seed and Plant Improvement Research Institute, Karaj, Iran, in 2016. The studied genotypes showed good diversity for most of the traits, because the studied genotypes were from different geographic regions. Traits of number of capsules per branch, seed yield per plant, number of branches and total number of capsules per plant had the highest phenotypic variation coefficient. The results of factor analysis showed that six factors explained 82.7% of the data variation. These factors were named according to the traits that were included under the titles of performance characteristics and its components, capsule characteristics, phonological properties, seed quality characteristics, height factor and germination strength factor. The evaluated genotypes were classified into five groups based on cluster analysis for all evaluated traits. The results of cluster analysis showed that the grouping of genotypes were not related to geographical distribution of genotypes and most genotypes were grouped based on morphological differences. Canonical Discriminate Function via Fisher's linear method was able to confirm 95.7 percent of the validity of clustering analysis result. The four functions explained about 100% of variances among genotypes. In general, it can be concluded that new imported genotypes of sesame have a good variation for most traits and this variety can be used in breeding programs. In summary, Margo, Bukbak, Black chil sung, Q21115 (shattering selection) and Jungkyung genotypes have a good potential for increasing grain yield and can be used in future breeding programs.