شناسایی صفات موثر بر عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

توسعه ارقام پرمحصول، هدف اصلی در بسیاری از برنامه های اصلاحی گندم بوده و تحقق این هدف به شناخت روابط بین عملکرد دانه و اجزای مرتبط با آن بستگی دارد. به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه با برخی از صفات مورفوفیزیولوژیک و تعیین اهمیت نسبی هر یک از آنها، تعداد 25 ژنوتیپ گندم نان از نظر 14 صفت مورفوفیزیولوژیک در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه طی سال های زراعی 1395-1393 در شرایط آب و هوایی مدیترانه ای غرب کشور (ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس، تفاوت معنی داری را بین لاین ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد. ضرایب همبستگی ساده بین صفات در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد صفات پایداری غشاء سلولی، طول برگ پرچم، طول ریشک، محتوای آب نسبی، وزن هزار دانه و درصد کلروفیل، بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که صفات طول پدانکل، محتوای آب نسبی، محتوای پرولین و درصد کلروفیل در شرایط دیم و صفات محتوای آب نسبی و محتوای پرولین در شرایط آبیاری تکمیلی وارد مدل رگرسیونی شدند و به ترتیب 0.906 و 0.840 از کل تغییرات مربوط به عملکرد دانه را تبیین نمودند. برای مشخص نمودن آثار مستقیم و غیرمستقیم و سهم هر یک بر عملکرد نیز تجزیه ضرایب مسیر انجام شد که بر این اساس، بیشترین آثار مستقیم مثبت مربوط به طول پدانکل، محتوای آب نسبی و درصد کلروفیل تحت شرایط دیم و محتوای آب نسبی تحت شرایط آبیاری تکمیلی بود که نشان دهنده اهمیت این صفات بر عملکرد دانه می باشد. ژنوتیپ شماره 1 (آذر 2) برای شرایط آبیاری تکمیلی و ژنوتیپ شماره 25 (ریژاو) برای شرایط دیم از بقیه ارقام و لاین های مورد بررسی برتر بوده و قابل معرفی برای کشت در شرایط آب و هوایی منطقه مورد مطالعه می باشند. صفات فیزیولوژیکی محتوای آب نسبی برگ، میزان پرولین، درصد کلروفیل و همچنین صفات مورفولوژیکی طول پدانکل و طول برگ پرچم به عنوان صفات مناسب به منظور اصلاح ارقام دیم معرفی می گردند.

Identification of Effective Traits on Grain Yield of Bread Wheat Genotypes in Rainfed and Supplementary Irrigation

The development of high yielding cultivars is the main goal of many wheat breeding programs and the realization of it depends on the relationship between grain yield and its components. To investigate the relationship between grain yield and some morphological characteristics and to determine the relative importance of each of them, 25 bread wheat genotypes were evaluated in both rainfed and supplementary irrigation systems with randomized complete block design with three replications during the farming periods in a farm featuring Mediterranean climate in west of country between 2014 and 2016 (Kermanshah rsquo;s Sararud RainFed Agricultural Research Station). Variance Analysis results showed significant differences among lines for all studied traits in both rainfed and supplementary irrigation. Simple correlation coefficients between traits in both conditions indicated that cell membrane stability, flag leaf length, Awn length, relative water content, thousand grain weight and chlorophyll content, are significantly correlated with the grain yield. Regression analysis showed that peduncle length, relative water content, proline content and chlorophyll content in rainfed and traits such as the relative water content and proline content for the supplementary irrigation condition were introduced into regression model, 0/906 and 0/840 of the total changes related to grain yield, respectively.To determine the direct and indirect effects of traits on yield, path coefficient analysis was done, the highest positive direct effects on grain yield were related to peduncle length, relative water content and chlorophyll content under both mentioned conditions, that showed important characteristics in relation to grain yield. Genotype No.1 (Azar2) for supplementary irrigation conditions and Genotype No. 25 (Rijjaw) for rainfed conditions are superior to the rest of the studied cultivars and lines also can be introduced for cultivation in the climatic conditions of the study area. The physiological characteristics of leaf relative water content, proline content and chlorophyll content as well as morphological traits of peduncle length and flag leaf length are introduced as suitable traits for the improvement of rainfed cultivars.