ارزیابی تحمل به تنش کم‌آبی در جمعیت‌های رازیانه (Foeniculum Vulgate M.) با استفاده از شاخص‌‌های تحمل به تنش خشکی

تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیر زنده محیطی می باشد که تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور شناسایی جمعیت های متحمل به تنش کم آبی در رازیانه و تعیین موثرترین شاخص های تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود به طور مجزا در سه تکرار بر روی 19 جمعیت رازیانه در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا گذاشته شد. اعمال تنش کمبود آب به صورت قطع آبیاری از زمان شروع گلدهی بوته ها برای شرایط تنش کمبود آب انجام شد. در شرایط آبیاری مطلوب و نیز تا مرحله گلدهی بوته ها در شرایط تنش کم آبی آبیاری به روال مرسوم انجام گرفت. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، بین شرایط مختلف آبیاری و نیز بین جمعیت های مورد مطالعه از نظر اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین برهمکنش شرایط times;جمعیت برای اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد اسانس در تمام جمعیت های مورد ارزیابی در شرایط تنش کم آبی کاهش معنی دار یافتند. در حالی که میزان اسانس در تمام جمعیت ها در شرایط تنش افزایش معنی دار داشت. ارزیابی جمعیت ها از نظر تحمل به خشکی توسط شش شاخص مختلفssi ،tol ،mp ،sti ، gmp و harmصورت گرفت. با توجه به همبستگی مثبت شاخص های mp،harm ، gmp و sti با عملکرد دانه و اسانس در شرایط آبیاری مطلوب و تنش کم آبی این چهار شاخص به عنوان موثرترین شاخص برای تعیین جمعیت های متحمل به تنش کم آبی شناسایی شدند. بر اساس این چهار شاخص مهم، جمعیت های بناب، بیرجند، آلمان (11486) و همدان متحمل به تنش کم آبی و جمعیت های قاضی آنتپ و خورشیدآباد حساس به تنش کم آبی شناسایی شدند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که جمعیت بناب از نظر صفات مهم نظیر عملکرد دانه، عملکرد اسانس، تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه و زیست توده در شرایط آبیاری مطلوب و از نظر تعداد چتر در بوته در شرایط تنش بیشترین میانگین این صفات را در مقایسه با سایر جمعیت ها دارا بود.

Evaluation of Water Deficit Stress Tolerance in Populations of Fennel (Foeniculum vulgare M.) Using Drought Tolerance Indices

Drought stress is one of the most important nonpolluting environmental stresses affecting crop production. In order to identify tolerant fennel populations to water deficit stress and determine the most effective drought tolerance indices, an experiment was conducted in randomized complete block design with three separate replications under limited and normal condition of irrigation with 19 fennel populations at the Agricultural Research Station, University of Tabriz in 2016. Water deficit stress applied during the beginning of flowering by disruption irrigation. Routine irrigation performed for normal condition. Combined analysis of variance showed that there is significant difference (p le; 0.01) between two irrigation condition and also populations for most traits. Population times; condition interaction of most traits was significant (p le; 0.01). The results showed that the number of umbels per plant, number of grain per umbel, grain weight, grain yield and essential oil yield in all evaluated populations are reduced under water deficit stress conditions. While the essential oil of the whole population increased in the water deficit stress conditions. Evaluation of population from the drought tolerance was performed by six different index SSI, TOL, MP, STI, GMP and HARM. According to positive correlation indices MP, GMP, HARM and STI with grain yield and essential oil yeild, under normal and water deficit stress condition of irrigatin this four indicators were identified as the most effective index for determining drought tolerant populations. According to the four major indices, Bonab, Birjand, Germany (11486) and Hamedan populations were identified as water deficit stress tolerant and Qazyantp and Khorshidabad populations were identified as sensitive to water deficit stress. The comparison results showed that Bonab population was the best a population from the important characteristics such as grain yield, essential oil yield, umbels per plant, grain weight and biomass under normal irrigation conditions and from the umbel per plant under stress conditions.