تجزیه ژنتیکی عملکرد و برخی صفات مهم کلزا در شرایط کشت معمول و تاخیری

ایجاد ارقام پرمحصول برای ایجاد تعادل بین افزایش تولید و نیاز غذایی مردم از اهمیت خاصی برخوردار است. به منظور تعیین وراثت صفات مهم زراعی در کلزا، تجزیه لاین ×تستر با تلاقی 10 لاین و 10 تستر (سه والد زمستانه و هفت والد بهاره) انجام شد. دورگ های نسل اول به همراه 20 والد (120 ژنوتیپ) در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در دو شرایط مختلف (تاریخ کاشت معمول و تاخیری) کشت شدند و صفات تعداد روز تا گلدهی، طول دوره گلدهی، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بررسی شدند. نتایج نشان داد اختلاف بین ژنوتیپ ها برای همه صفات مورد مطالعه (تعداد روز تا گلدهی، طول دوره گلدهی، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه) در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و محیط تاثیر متفاوتی بر ژنوتیپ ها داشت. مقادیر بالای وراثت پذیری عمومی (بین 73.65 درصد برای تعداد شاخه در بوته و 87.65 درصد برای عملکرد دانه) نشان داد میزان واریانس ژنتیکی نسبت به واریانس محیطی بیشتر است. برآورد کمتر از واحد برای نسبت میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی به میانگین مربعات ترکیب پذیری خصوصی صفات مورد بررسی و مقدار متوسط وراثت پذیری خصوصی (بین 29 درصد برای ارتفاع بوته و 70 درصد برای عملکرد دانه) نشان داد که عمل غیر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی آن ها نقش بیشتری دارد. تجزیه ترکیب پذیری خصوصی دورگ های مطلوب برای صفات مورد مطالعه را شناسایی کرد و برآورد هتروزیس نسبت به والد برتر نشان داد می توان از دورگ های معرفی شده در این پژوهش برای اصلاح و بهبود صفات زراعی استفاده کرد. دورگ های t9 ×l2، t3 ×l2، t3 ×l9 و t3 ×l5 در شرایط تاریخ کاشت معمول و t3 ×l5،t7 ×l6، t5 ×l10 و t7 ×l7 در شرایط کاشت تاخیری دارای بیشترین هتروزیس برای عملکرد دانه بودند و امکان استفاده از آن ها در برنامه های اصلاحی با هدف افزایش عملکرد کلزا وجود دارد.