فاکتورهای بیماری‌زایی جدایه‌های زنگ ساقه (puccinia graminis f. sp. tritici) و شناسایی منابع مقاومت در ژنوتیپ‌های سینتتیک گندم سیمیت

بیماری زنگ ساقه گندم با عامل قارچی puccinia graminis f. sp. tritici یکی از مهم ترین بیماری های این محصول در جهان می باشد. یافتن منابع مقاومت جدید نسبت به این بیماری در ژنوتیپ های سینتتیک گندم هگزاپلویید به دلیل داشتن تنوع ژنتیکی بالا محتمل می باشد. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آگاهی از ساختار ژنتیکی جمعیت عامل بیماری زنگ ساقه، 12 جدایه تک جوش شده مربوط به مناطق گرگان و بروجرد در سال های 1393 و 1394 تعیین نژاد شدند، سپس مقاومت 348 ژنوتیپ سینتتیک گندم با استفاده از صفت تیپ آلودگی در مقیاس صفر تا 4 نسبت به چهار جدایه از 12 جدایه تعیین نژاد شده در مرحله گیاهچ ه ای با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از واکنش ارقام استاندارد و افتراقی گندم ضمن شناسایی دو نژاد tkttf و ttttf در بین تمامی جدایه ها، بیماری زایی چهار جدایه ی منتخب بر روی ژنوتیپ های حامل ژن های sr5، sr6، sr7a، sr7b، sr8a، sr8b، sr9a، sr9b، sr9d، sr9e، sr9g، sr10، sr12، sr14، sr15، sr16، sr17،sr18 ، sr19، sr20، sr21، sr22، sr23، sr28، sr30، sr34، sr36، sr37، sr38، srtmp و srmcn مشاهده گردید. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که در مرحله ی گیاهچ ه ای بین ژنوتیپ های گندم از نظر واکنش به جدایه های منتخب اختلاف معنی داری داشتند. همچنین معنی دار شدن اثر متقابل جدایه × ژنوتیپ حاکی از آن بود که در برخی از ژنوتیپ ها مقاومت اختصاص به جدایه داشتند. واکنش اختصاص به جدایه در 16 درصد از ژنوتیپ ها مشاهده گردید، بدین معنی که حداقل در برابر یکی از جدایه ها واکنش مقاومت و در برابر جدایه های دیگر حساسیت وجود دارد. 61 درصد ژنوتیپ ها نسبت به هر چهار جدایه حساس (تیپ آلودگی 3 تا 4) و 23 درصد ژنوتیپ ها (مثل لاین های 22842، 22857، 22862، 22863، 22864) نسبت به همه ی آن ها مقاوم بودند (تیپ آلودگی صفر تا 2)، ژنوتیپ های مقاوم دارای ژن های مقاومت موثر گیاهچه ای بوده و می توانند در برنامه های به نژادی مقاومت به زنگ ساقه مورد استفاده قرار گیرند. نتایج این تحقیق اولین گزارش از مقاومت ژنوتیپ های سینتتیک گندم نسبت به نژادهای غالب زنگ ساقه در ایران می باشد.