مدل‌سازی تغییرات زمانی و مکانی شوری خاک اراضی پایاب سد حاجیلرچای در استان آذربایجان شرقی با استفاده از تلفیق زمین آمار و مدل SaltMod

شوری خاک یکی از مسایل مهم در کشاورزی است که در مناطق خشک و نیمه‌خشک، حاصل‌خیزی خاک و تولید محصول را با مشکل روبرو می‌سازد. از این‌رو مطالعه شوری خاک اهمیت زیادی دارد و نیاز به استفاده از روش‌های مناسب برای پیش‌بینی و شبیه‌سازی شوری خاک برای کنترل و جلوگیری از توسعه آن ضروری است. در این پژوهش شبیه‌سازی زمانی و مکانی شوری خاک با استفاده از تلفیق زمین آمار و مدل کامپیوتری saltmod انجام گرفت. به این منظور برای پیش‌بینی شوری خاک در دوره‌های زمانی 5 و 10 ساله از saltmod استفاده شد و مقادیر شوری در 98 نقطه در اراضی پایاب سد حاجیلرچای خروانق واقع در شمال غرب ایران تعیین شدند. نتایج شبیه‌سازی‌ها نشان داد که در منطقه ریشه مقادیر شوری کمتر از ds/m 3/6 در دوره‌های 5 و 10 ساله روند افزایشی و مقادیر بیشتر از آن روند کاهشی دارند. از آن جایی که مدل saltmod توانایی بررسی مکانی داده‌ها را ندارد، پس برای ارزیابی و تحقیق تغییرات مکانی شوری خاک در زمآن‌های موردنظر، از نرم‌افزار gs+ که دربردارنده روش‌های مختلف زمین آماری است استفاده شد. مقادیر شوری در نقاط نمونه‌برداری نشده تخمین و نقشه‌های مربوطه ترسیم شدند. روش‌های زمین آماری مورد استفاده شامل کریجینگ، کوکریجینگ و فاصله وزنی معکوس بودند که برای ارزیابی روش‌ها، روش ارزیابی تقاطعی با پارامترهای میانگین خطای مطلق (mae)، میانگین خطای انحراف (mbe) و جذر میانگین مربعات خطا (rmse) استفاده شد. در نهایت نتایج نشان دادند که روش کوکریجینگ در برآورد پارامتر شوری خاک بیشترین دقت و کمترین انحراف را دارد.