شبیه‌سازی اثر ورمی‌کمپوست بر انتقال ماده‌واکنش‌پذیر سدیم در خاک اشباع و نزدیک اشباع

بررسی آزمایشگاهی انتقال و سرنوشت مواد درون خاک به‌جهت اثرگذاری مستقیم بر چرخه‌حیات و شبیه‌سازی رفتار آن‌ها به‌منظور آینده‌نگری درخصوص عواقب آن‌ها، ثبات محیط‌زیست و سلامت محصولات کشاورزی و منابع آب ضروری است. هدف از مطالعه‌حاضر، شبیه‌سازی انتقال ماده‌واکنشی سدیم در خاک طبیعی و خاک دارای ورمی‌کمپوست تحت شرایط اشباع و نزدیک به اشباع با سه مدل تعادلی، جذب تک‌مکانی و جذب دومکانی است. برای انجام آزمایش، دو نمونه خاک طبیعی و خاک دارای ورمی‌کمپوست به‌ میزان 1.45 درصد وزنی در ستون‌هایی به طول و قطر 10 و 5.95 سانتی‌متر ریخته شده و بعد از آبشویی، جریانی حاوی 1 میلی‌مول بر لیتر پتاسیم نیترات و 0.435 میلی‌مول بر لیتر سدیم کلراید به مدت 270 دقیقه در شرایط اشباع و نزدیک اشباع تزریق و سپس در همان شرایط رطوبتی مجدداً با آب مقطر آبشویی شدند. سپس منحنی‌های رخنه‌سدیم به منظور برآورد ضرایب جذب سدیم با مدل‌های تعادلی، جذب تک‌مکانی و دومکانی در محیط hydrus-1d شبیه‌سازی شد. نتایج شبیه‌سازی نشان داد که متوسط مقادیر rmse برای مدل‌های تعادلی، جذب تک‌مکانی و جذب دومکانی به‌ترتیب 0.125، 0.021 و 0.015 بوده که مبین دقت بالاتر مدل جذب دومکانی و دقت پایین مدل تعادلی است. مقادیر کسر مکان‌های جذبی در همه‌آزمایش‌ها کمتر از 0.5 بوده که مبین جنبشی‌بودن فرایند جذب سدیم درون ماتریکس خاک است. غیراشباع‌شدن خاک و کاربرد ورمی‌کمپوست مقادیر کسر f را به‌ترتیب 85.5 و 66.5 درصد کاهش داده و موجب وابستگی بیشتر آزمایش به زمان شد. همچنین، ضرایب توزیع سدیم (kd) با کاربرد ورمی‌کمپوست و غیراشباع‌شدن خاک به‌ترتیب 3.4 و 12.6 درصد افزایش یافت که نشان‌دهنده‌افزایش توان هیدرولیکی و فیزیکی خاک در نگهداشت مواد محلول درون خاک است. نتایج آنالیز حساسیت نشان داد که ضرایب kd و α به‌ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را در شبیه‌سازی منحنی رخنه داشتند