تعیین ضریب نشت در رودخانه‌های فصلی، مطالعه‌ موردی حوضه‌ آبریز رودخانه‌ خشک شیراز

مستندات تاریخی موجود بیانگر این است که آبریزهای جنوب ایران به‌ویژه کلان‌شهر شیراز، استعداد بالایی در سیل‌خیزی دارد. در این تحقیق ضمن تعیین ضریب نشت، عوامل موثر بر افت حجم سیلاب در حوضه‌ آبریز رودخانه‌ خشک شیراز بررسی شده است. به‌همین‌منظور کاربری‌های مختلف اراضی و درصد پوشش گیاهی از روی تصاویر ماهواره‌ای تهیه شد؛ علاوه‌برآن، اطلاعات مربوط به ایستگاه‌های آب‌سنجی زیرحوضه‌ها نیز جمع‌آوری و از اطلاعات هندسی 470 مقطع عرضی عمود بر جهت جریان در طول مسیر رودخانه استفاده شد. به‌منظور شبیه‌سازی جریان در رودخانه‌ خشک شیراز و سرشاخه‌های آن از نرم‌افزار mike استفاده شد. سپس سیلاب‌هایی با دوره‌بازگشت 5 تا 100 ساله برای فرایند شبیه‌سازی درنظر گرفته و داده‌های مربوط به آن وارد پایگاه داده‌های نرم‌افزار شد. برای ارزیابی دقت مدل از شاخص ریشه‌ میانگین مربعات خطا rmse استفاده شد. نتایج نشان داد مدل کامپیوتری mike و معادلات حاکم سنت‌ونانت می‌توانند برای شبیه‌سازی جریان در رودخانه‌های فصلی مورد استفاده قرار گیرند. براین‌اساس میزان ضریب نشت برای رودخانه‌ خشک و سرشاخه‌های آن برابر با 5- ^10(l/s)، حجم افت انتقال سیلاب برای دوره‌بازگشت‌های 25، 50 و 100 ساله در رودخانه‌ خشک بیش از یک میلیون متر مکعب، در شاخه‌ چنارسوخته بیش از صدهزار مترمکعب و در شاخه‌ نهراعظم برای سیلاب با دوره‌بازگشت‌های 50 و 100 ساله بیش از دویست‌هزار مترمکعب است. بیشترین درصد نفوذ در دوره‌بازگشت 5 ساله رخ می‌دهد و مقدار آن برای رودخانه‌ خشک، شاخه‌ چنارسوخته و شاخه‌ نهراعظم به‌ترتیب 20 ، 6 و 5 درصد از حجم سیلاب محاسبه شد. در شرایطی که افزایش شیب رودخانه منجر به کاهش قابل‌توجه افت حجم سیلاب می‌شود، دوره ‌بازگشت سیلاب با افت حجم سیلاب معادله‌ مستقیم دارد. با توجه به کارایی مدل در شبیه‌سازی جریان در رودخانه‌های فصلی پیشنهاد می‌شود، از مدل mike-11 در شبیه‌سازی جریان در مسیل‌های مشابه استفاده شود