مدل‌سازی تبخیر روزانه از تشت، با استفاده از برنامه‌نویسی بیان‌‌ژن و سری‌‌های زمانی در استان خوزستان

مدل‌‌سازی تبخیر از تشت، علاوه بر کاربرد در مطالعات هیدرولوژی مانند برآورد هدررفت آب از مخازن سدها، به برآورد نیاز آبی گیاهان در مناطقی که اطلاعات لایسی‌‌متری وجود ندارد نیز کمک می‌‌کند. مدل‌‌سازی این پارامترِ مهم می‌‌تواند در تخمین‌‌داده‌‌های گم‌شده نیز بسیار کارگشا باشد. در این پژوهش با به‌کارگیری مدل برنامه‌‌نویسی بیان‌‌ژن (gep) و برخی مدل‌‌های سری‌‌ زمانی، تبخیر روزانه از تشت در یک دوره‌ 20 ساله (2020-2000) در سه ایستگاه سینوپتیک اهواز، آبادان و دزفول مدل‌‌سازی شد. نتایج نشان داد استفاده از داده‌‌های 14، 16 و 20 ماه قبل برای شبیه‌‌سازی نسبت‌به دوره‌‌های کوتاه‌‌تر، در هر دو مرحله‌ آموزش و آزمون نتایج دقیق‌تری ارائه می‌‌کند. همچنین براساس معیارهای ارزیابی، میزان خطای شبیه‌‌سازی در ماه‌‌های سرد سال (اکتبر تا مارس) نسبت‌به ماه‌‌های گرم (آپریل تا سپتامبر) به‌طور متوسط 28 درصد کمتر بود. هرچند در تمام 12 ماه سال، حداقل یک الگوی مناسب با دقت قابل‌قبول برای شبیه‌‌سازی داده‌‌های تبخیر روزانه به‌دست آمد. بهترین نتایج در ماه‌‌های گرم سال در ماه آگوست و در دزفول مشاهده‌‌ شد، به‌نحوی‌که خطای برآورد تبخیر روزانه 0.93 میلی‌‌متر در روز و ضریب نش 0.80 به‌دست آمد. در ماه‌‌های سرد سال نیز کمترین خطا (0.70 میلی‌‌متر در روز) در ماه دسامبر و در آبادان به‌همراه ضریب نش 0.82 مشاهد شد که نشان‌هنده‌ کارایی بالای مدل gep در شبیه‌‌سازی داده‌‌های تبخیر از تشت است. مقایسه‌ نتایج این مدل با برخی مدل‌‌های سری ‌‌زمانی نیز نشان داد مدل gep در همه‌ ماه‌‌ها در آبادان دارای خطای کمتری است. در دزفول مدل holt در ماه‌‌های ژانویه و سپتامبر نتایج بهتری نسبت‌به gep ارائه کرد. میزان خطا در این دو ماه به‌ترتیب 61 و 71 درصد کمتر از مدل gep بود. در ایستگاه اهواز نیز مدل exponential smoothing در اکتبر و مدل holt در نوامبر به‌ترتیب تبخیر روزانه را با 48 و 68 درصد خطای کمتر برآورد کردند.