تفکیک اثرات تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی بر کاهش رواناب در حوضه‌ کرخه با روش تحلیل حساسیت هیدرولوژیکی

تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی، دو عامل اصلی موثر بر تغییر رواناب در حوضه‌‌های آبریز بوده و تفکیک اثرات آن‌ها برای طرح‌ریزی کاربرد اراضی، مدیریت منابع آب و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق، سهم اثرات تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی بر کاهش رواناب در حوضه‌ کرخه، با روش تحلیل حساسیت هیدرولوژیکی تفکیک شد. روند در مقادیر سالانه‌ بارش، رواناب، دمای هوا و تبخیر و تعرق پتانسیل از سال 1369 تا 1399 با آزمون من-کندال تعیین شد. نتایج نشان داد که رواناب روند کاهشی در سطح معنی‌‌داری 0.01 داشت، درحالی‌که هیچ روند معنی‌‌داری در مقدار بارش مشاهده نشد. دمای متوسط سالانه‌ هوا و تبخیر و تعرق پتانسیل روند افزایشی در سطح معنی‌‌داری 0.01 را نشان داد. نتایج نشان داد که نقطه‌ تغییر در سری رواناب سالانه براساس آزمون پتیت و روش منحنی تجمعی دوگانه‌ بارش-رواناب، در سال 1378 رخ داد؛ بنابراین دوره‌ پیش از تغییر و دوره‌ پس از تغییر، به‌ترتیب قبل و بعد از سال 1378 است. میانگین رواناب سالانه در دوره‌ پس از تغییر برابر با 34.4 درصد نسبت‌به دوره‌ پیش از تغییر کاهش یافت. نتایج روش تحلیل حساسیت هیدرولوژیکی نشان داد که تغییر اقلیم و فعالیت‌‌های انسانی منجر به کاهش رواناب به‌ترتیب برابر با 36.2 و 63.8 درصد در حوضه‌ کرخه شد. نتایج این مطالعه می‌‌تواند مرجعی برای توسعه، بهره‌‌برداری و مدیریت منابع آب و حفاظت از محیط‌زیست باشد.