مدل پویایی سیستم مدیریت بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و عملکرد تغذیه‌ مصنوعی (مطالعه‌ موردی: دشت نسا بم، کرمان)

ایران در کمربند منطقه‌ خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد. اعمال بازتخصیص منابع آب علاوه بر برداشت بیش‌ازحد از چاه‌های غیرمجاز، افزایش دما، شدت تبخیر و تعرق و توسعه‌ کشاورزی بر افت شدید سفره‌های زیرزمینی دامن زده و بحران کم‌آبی به چالش تبدیل ‌شده است. در پژوهش پیش رو، با به‌کارگیری یک مدل پویایی سیستم‌ها، با بررسی پارامترهای موثر در ذخایر آب زیرزمینی دشت، شیوه‌ تغذیه‌ مصنوعی به‌عنوان ‌راه حلی موثر در حفظ و تقویت تراز سطح آب زیرزمینی، بررسی و به مدیران حوزه‌ مدیریت منابع آب معرفی‌ شد. برای شبیه‌سازی و اعتبارسنجی مدل تهیه‌شده، از داده‌های دشت نسا بم استفاده‌ شد. در دشت نسا بم، احداث سد مخزنی نسا برای تامین آب شرب و صنعت شهر بم و درنتیجه، بازتخصیص آب، موجب کمبود شدید منابع آبی در روستاها و درنهایت، افزایش مهاجرت به شهرها شده است. برای ارزیابی نتایج سناریوهای مدیریتی ارائه‌شده، بارش پیش‌بینی‌شده توسط مدل گردش عمومی جو gfdl-esm2m تحت سناریوی rcp4.5 برای دوره‌ زمانی آینده‌ نزدیک20 سال، با یک مدل armax به رواناب تبدیل شد. نتایج مدل پویایی سیستم نشان داد ادامه‌ روند برداشت کنونی از منابع زیرزمینی دشت، در سال‌های آینده، افت تراز سطح آب معادل 8.3 متر نسبت به وضع موجود و افتی معادل 41 متر نسبت به سال 1979 دارد. همچنین، نتایج نشان داد پخش حدود 60 درصد آب مازاد سد نسا براساس برنامه‌ بهره‌برداری از مخزن، در بیست سال به کاهش روند افت تراز آب زیرزمینی منطقه منجر می‌شود و کسری بودجه‌ زیرزمینی را از 65.48 میلیون مترمکعب به حدود 35.17 میلیون مترمکعب می‌رساند. سادگی فهم و اصلاح مدل در واکنش به تغییرات سیستم در مقایسه با مدل‌های پیچیده، از دیگر قابلیت‌های مفید مدل ارائه‌شده بوده و بهره‌برداران و برنامه‌ریزان حوزه‌ آب می‌توانند از آن استفاده کنند.