بررسی و تحلیل شکل گیری جزایر حرارتی با استفاده از R.S و GIS: نمونه موردی شهر اهواز

بررسی وضعیت پراکندگی تابش‌های حرارتی و ارتباط آن با نوع کاربری‌های موجود، در شناخت میکروکلیمای نواحی شهری دارای اهمیت زیادی می‌باشد. دما ازجمله عواملی است که از شرایط محیطی تاثیر می‌پذیرد و یکی از شاخص‌های کیفیت محیط زیست به شمار می‌رود. از سویی برنامه‌ریزی کاربری اراضی به عنوان هسته اصلی برنامه‌ریزی شهری با تکیه بر شناخت از محیط به دنبال راهبردی جهت حرکت مجموعه محیطی، اجتماعی و اکولوژیکی شهرها به سوی اهداف توسعه پایدار، خصوصاً درکشورهای درحال توسعه می‌باشد. لذا شناخت میزان اثرگذاری کاربری‌های شهری در شکل گیری جزایر حرارتی می‌تواند بستر ساز جهت‌دهی به استراتژی‌های شهری در کنترل جزایر حرارتی یا کاهش آن به عنوان اثر منفی رشد روزافزون شهرها به خصوص در مناطق گرم باشد. شهر اهواز با توجه به شرایط محیطی از یک سو و عوامل درونی و انسانی از سوی دیگر در ظهور شرایط حرارتی ویژه در کشور قابل‌توجه است. در این پژوهش از داده‌ی سنجنده etm+ متعلق به تابستان 2010(15/5/1389) استفاده گردید و سپس با داده‌های فصل‌های پاییز(6/ آبان/1381) و زمستان (23/ بهمن/ 1382) منطقه تطبیق داده شد. در مرحله بعد به منظور تعیین نقش عوامل انسانی بر دمای محیط، جمعیت مناطق متعلق به داده‌های سرشماری نفوس و مسکن استخراج و میزان تاثیر جمعیت بر دما شهری روشن شد. جهت تهیه نقشه کاربری اراضی و دمایی منطقه از تصویر تابستان 1389، به ترتیب از الگوریتم mlc و tef استفاده گردید. به‌منظور مطالعه تطبیقی و تعیین تغییرات دمایی در فصول مختلف، نقشه hot spot دمایی شهر که ناظر بر خوشه‌بندی ارزش‌های حرارتی است به تفکیک فصول انجام گردید و بر مبنای نقاط مشترک جزایر حرارتی شهر تعیین شد. نتایج این پژوهش از چند منظر قابل ‌توجه است؛ اولاً توانایی بالای داده‌های سنجش از دور حرارتی در مطالعه پارمترهای محیطی در حوزه شهرها آشکار می‌شود، ثانیاً اثرگذاری کاربری‌های شهری را در ظهور شرایط حرارتی کنونی شهر اهواز مشخص می‌گردد. ثالثاً، مطالعه رابطه دما و شمار جمعیت در منطقه نشاگر رابطه مستقیم بین آنهاست که این موضوع هم به تفکیک مناطق شهری در سرشماری 1385 و هم کل شهر در سرشماری‌های اخیر روشن است. رابعاً کاربری‌های همچون فضای سبز نقش مهمی در بهبود شرایط میکروکلیمایی ایفا می‌نمایند. همچنین پراکنش جزایر حرارتی در منطقه از تا حد زیادی پراکنش کاربری صنایع و بایر پیروی می‌کند. نتایج این پژوهش می‌تواند خصوصاً مورداستفاده برنامه ریزان فضای سبز جهت توسعه و احداث فضای سبز و برنامه ریزان شهری جهت تغییر یا اصلاح کاربری‌های شهری قرار گیرد.