سنجش پدیده پراکنده رویی شهری با استفاده از مدل f’anp مطالعه موردی: کلانشهر مشهد

روند گسترش شهر ها همواره مورد توجه صاحبنظران مختلف بوده و چاره جویی برای حل مشکلات شهری منجر به ارائه نظریاتی در باب توسعه شهر ها شده است. پراکنده رویی شهری یکی از اشکال رشد شهر می باشد که از نیمه دوم قرن بیستم وارد ادبیات شهرسازی شده و امروزه به عنوان یکی از محوری ترین بحث ها در جهان مطرح است. این پژوهش به سنجش پدیده پراکنده رویی شهری در کلانشهر مشهد می پردازد. به منظور اندازه گیری این پدیده، شاخص های پراکنده رویی بر اساس مدل f’anp برای نواحی 43 گانه شهر مشهد محاسبه شدند. نتایج مدل حاکی از اثر گذاری پنج عامل مرکزیت، تراکم، اختلاط کاربری، فضای فعالیت و دسترسی در میزان پراکنده رویی نواحی مختلف شهر است. نتایج نشان می دهد نواحی مرکزی کمترین میزان پراکنده رویی را دارا می باشند. هر میزان که فاصله از مرکز شهر افزایش می یابد، پراکنده رویی تشدید می شود، به صورتی که بیشترین پراکنده رویی در نواحی شرقی، شمال شرقی، شمال غرب و جنوب غرب رخ داده است.از علل اصلی این امر می توان به اجرای طرح های آماده سازی، شکل گیری بلوک های شهری بزرگ با کاربری های صنعتی و نظامی و سکونتگاه های غیر رسمی اشاره نمود.

Evaluation of urban sprawl phenomenon using F’ANP model

Urban development process has always been paid attention by different scholars and solving city problems has led to providing some views considering cities development. Urban sprawl is one of the city growth phases that have entered to urbanism literature from the second half of the twentieth century and nowadays it is one of the most important debates in the world. This study deals with urban sprawl measurement in Mashhad city. To measure this phenomenon based on F’ANP model, sprawl indicators have measured for 43 districts in Mashhad. The model results show that the five factors centering, density, mix use, acting space and accessibility influence the rate of sprawl in different districts of the city. The results show that the districts near to CBD have the least rate of sprawl. As the distance from the CBD increase, the sprawl intensifies, so that sprawl has occurred the most in the East, North East, North West and in the South. As one of the main reason, we can point to formation of big city blocks with industrial and military land uses and informal settlements.