مدل زمانروز، رویکردی متفاوت جهت شناسایی عوامل موثر در انتخاب وسیله افراد، نمونه موردی شهر مشهد

افزایش جمعیت و مالکیت خودروی شخصی موجب بروز تفاوت چشم‌گیری در الگوهای جریان ترافیک در ساعات مختلف روز شده است. ازاین‌رو، اهمیت تحلیل دوره‌های مختلف زمانی با استفاده از مدل زمان‌روز به‌منظور دخیل نمودن زمان مطرح می‌شود. علی‌رغم اهمیت زمان، تعداد کمی مطالعه در این زمینه یافت شد که این موضوع نویسندگان را بر آن داشت که با کمی کردن زمان‌روز در تحلیل تقاضا، به بررسی اهمیت زمان‌روز و پرداخت مدل‌های انتخاب وسیله در اهداف مختلف سفر در بازه‌های مختلف زمانی با استفاده از مدل لوجیت چندگانه برای شهر مشهد بپردازند. در این مطالعه از اطلاعات خانوارها و ماتریس مبدامقصد در 253 ناحیه ترافیکی شهر مشهد (شامل مشخصات اقتصادیاجتماعی افراد، شبکه حمل‌ونقل، کاربری زمین و خصوصیات سفر) استفاده می‌شود. نتایج نشانگر این است که نه‌تنها عوامل موثر بر انتخاب وسیله سفر و میزان تاثیر هر یک، در بازه‌های زمانی و اهداف مختلف سفر متفاوت است، بلکه به ازای هدف و وسیله سفر یکسان نیز این عوامل در بازه‌های مختلف زمانی متفاوت است. افزایش سرانه مالکیت خودروی شخصی در تمامی اهداف سفر موجب افزایش تمایل استفاده کاربران از خودروی شخصی و تاکسی می‌شود، اما میزان اثرگذاری آن در بازه‌های مختلف زمانی متفاوت است. تمایل به استفاده از تاکسی در سفرهای شغلی با مسافت بیش از پنج کیلومتر به دلیل هزینه بالا و در سفرهای تحصیلی اوج ظهر به دلیل وجود سرویس مدرسه و هزینه کمتر اتوبوس کاهش می‌یابد. همچنین نسبت جمعیت دانش‌آموزان به جمعیت ساکن هر منطقه، رابطه مستقیمی با احتمال انتخاب اتوبوس در سفرهای تحصیلی دارد.

Time of Day Model, a Different Approach to Identify Effective Factors in Mode Choice, Evidence from Mashhad

An increase in population and car ownership has caused significant changes in traffic flow patterns at different periods of the day. Considering the importance of analyzing different periods, the time of day (TOD) model is crucial and needs to be accounted for more explicitly. However, few studies have been conducted in this field, which prompted the authors to investigate TOD models and their calibration for mode choice of Mashhad using multinomial logit (MNL) quantifying its impact in demand analysis. In this study, household data and origindestination matrix of 253 traffic analysis zones of Mashhad (including socioeconomic, transportation network, land use, and trip characteristics) were used. Model results showed that not only the effective factors in mode choice and their impacts are different in various periods and trip purposes but also for the same purpose and mode, these factors are different for various periods. More specifically, an increase in car ownership will increase the probability of choosing both private cars and taxis for all trip purposes, but to a different extent for different periods. Tendency to use taxis for work trips reduces as trip distance increases five kilometers due to its high cost, and for educational trips reduces at noon peak due to availability of school buses and lower cost of buses. Moreover, the likelihood of choosing a bus for educational trips had a direct relationship with the ratio of students to the population of each zone.