تحلیل تقریرهای برهان نظم و پاسخ به اشکالات وارد بر آن بر مبنای نوع حجت منطقی

برهان نظم از ساده‌ترین و رایج‌ترین براهینی است که انسان را به ماوراء عالم ماده پیوند می‌زند. انسان‌ها از دیرباز با تعقل در ساختار موجودات و غایتمندی آنها به وجود ناظمی علیم و حکیم اذعان کرده‌اند. تقریرهای مختلفی از این برهان با درجاتی متفاوتی از قوت و دقت در سخن اندیشمندان اسلامی و غربی دیده می‌شود که ازطریق برهان، تمثیل یا استقراء و با تکیه بر مصادیق جزئی یا کلی نظم در طبیعت درصدد اثبات ناظمی هوشمند است. فهم صحیح برهان و تحلیل درست مقدمات آن بر پایه عقل می‌تواند اعتبار و وجاهت آن را در اثبات ناظمی الهی افزایش دهد و ما را در پاسخگویی به قسمت عمده‌ای از اشکالات وارد بر آن یاری رساند. این نوشتار از نگاه معرفت‌شناسی و به روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی اشکالات وارد بر این برهان می‌پردازد و با تکیه بر شرایط انواع حجت‌های منطقی درصدد رفع و پاسخگویی به آنها با تبیین جایگاه و نقش‌آفرینی عقل در این برهان است و به دفاع از وجاهت و اعتبار آن در اثبات ناظمی فرامادی و ابطال عقیده مادی گرایان می‌پردازد.

analyzing expressions of the design argument and answering doubts attributed to it based on the type of logical reasoning

the design argument is one of the simplest and most common arguments that connects humans to thematerial world. since a long time ago, humans have acknowledged the existence of wise and intelligentmoderators through thinking about the structure of creatures and their purposiveness. various expressions ofthis argument with different degrees of strength and accuracy are seen in the talk of islamic and westernthinkers who through argument, analogy, or induction and with dependence on partial or general instances ofdesign in nature are trying to prove an intelligent moderator. correct perception of this argument and a correctanalysis of its preliminaries based on intellect can increase its validity and reliability in proving divinemoderator and help us to answer the main part of doubts attributed to it. this descriptive-analytical studyconsiders doubts attributed to this argument from an epistemology viewpoint and tries to eliminate and answerthem by explaining the position and role of intellect in this argument relying on conditions of various logicalreasons, and defending its validity and reliability in proving meta-matter moderator and abrogatingmaterialists’ opinion.