اصطلاح ابداع در نگاه مقایسه‌ای فخر رازی و علامه طباطبایی

ابداع به‌عنوان یکی از صفات خداوند مورد توجه گروهی از فلاسفه، متکلمان و مفسران قرآن و بی‌مهری شماری دیگر قرار گرفته است و در میان مفسران قرآن، فخر رازی و علامه طباطبایی به اصطلاحِ ابداع توجه ویژه داشتند، ابداع را از صفات فعلیه باری‌تعالی و اطلاق‌ناپذیر بر ممکن الوجود می‌دانستند و ایجاد، نبود نمونه، زمان، مکان و دفعیت را از مولفه‌های ابداع می‌خواندند و لفظیت ابداع را به هیچ روی برنمی‌تابیدند و دلایل عقلی و نقلی برای اثبات مدعای خویش ارائه می‌کردند. دربارۀ تفاوت ابداع و خلق، ابداع و فطر و ابداع و اختراع وحدت ندارند و برخی نظریات فخر رازی در این مورد ناسازگار است؛ هرچند درخور توجیه و تاویل است. بر این اساس، مسئله این پژوهش، کشف نگاه فخر رازی و علامه به اصطلاح ابداع و تفاوت‌ها و همانندی‌های نگاه ایشان است. هدف این نوشتار، مقایسه نگاه فخر رازی و علامه طباطبایی به اصطلاح ابداع و زمینه‌سازی برای نظم‌بخشی اصطلاح‌شناسی امامیه و اشاعره بر مبنای روابط مفاهیم، تسهیل انتقال و آموزش، آسان‌سازی ترجمه و نمایه‌سازی و رده‌بندی صفات خداوند است و رویکرد این پژوهش، کتابخانه‌ای و روش پژوهش، تحلیلی‌توصیفی است. در این روش، اصطلاح ابداع توضیح داده می‌شود و همانندی‌ها و تفاوت‌های آن با دیگر اصطلاحات، بررسی و مولفه‌های آن بیان می‌شوند.

the term ‘ebda’ in the comparative view of fakhr razi and allameh tabatabai

the term ebda (innovation) as one of god’s attributes has attracted the attention of a group of philosophers,theologians, and quranic commentators, while others have shown less interest in it. among the quraniccommentators, fakhr al-din al-razi and allameh tabatabai have given special attention to the term ebda,considering it one of god’s actual attributes and deeming its application to contingent beings incorrect. theyidentify creation, lack of precedent, timelessness, placelessness, and instantaneous realization as componentsof ebda. they do not view ebda as merely a term and provide rational and narrative reasons to prove itsinstantaneous nature. allameh and fakhr razi differ in their views on the distinction between ebda andcreation (khalg), ebda and origination (ijad), and ebda and invention (ekhtera). the main objective of thisresearch is to uncover fakhr razi and allameh’s perspectives on the term ebda and their differences andsimilarities. the aim of this study is to compare their views on the term ebda and to pave the way for organizingimami and ashari terminology based on conceptual relationships, facilitating transfer and education,simplifying translation, indexing, and categorizing god’s attributes. this study adopts a descriptive-analyticalmethod and a library-based approach. in this method, the term ebda is explained, its similarities and differenceswith other terms are examined, and its components are stated.