تحلیل و تطبیق تاریخی از مسئله خیر و شر در حکمت ایرانی، اشراقی و صدرایی

شناخت دقیق و تحلیل صحیح افکار و آرای حکمای اسلامی، وابسته به شناسایی و زمینه‌ها و عوامل پیدایش اندیشه‌ها و اثرپذیری آنان از خردورزی پیشینیان است. انسان‌شناسی یکی از مواریث حِکمی ایران باستان است که بن‌مایه‌های آن در آرای حکیان مسلمان و فلسفه آنان (فلسفه مشاء، فلسفه اشراق و حکمت صدرایی) مشاهده ‌می‌شود؛ ازاین‌رو، تحلیل فلسفی خیر و شر در حوزه انسان‌شناسی‏، ناظر به معنای خیر و شر در حکمت ایران باستان است که اهمیت بسزایی داشته است. در این نوشتار برای تایید و صدق این گفتار، مبانی فلسفی برگرفته از خیر و شر در حکمت ایرانی با حکمت اسلامی بررسی تحلیلی‌تطبیقی شده است. روی‌آوردی که حاصل آن، گواه از وجود نقاط مشترک فلسفی در تطبیق تاریخی مبانی حکمی ایرانی‏‏، اشراقی و صدرایی دارد؛ اشتراکاتی چون، اشتراک مفهوم خیر و شر (نور و ظلمت)، وجود اختیار انسان و مختاربودن وی در پیداش خیر و شر و اینکه فرشتگان مصادیق خیر و شیاطین مصادیق شر هستند، به‌تمامی گواه بر سیر تاریخی اندیشه خیر و شر به‌لحاظ وجودشناسی و معرفت‌شناسی از حکمت ایرانی تا صدرایی است.

historical analysis and adaptation of the issue of good and evil in iranian, ishraqi, and sadrai wisdom

accurate knowledge and correct analysis of the thoughts and opinions of islamic sages are dependent onidentifying the contexts and factors of the emergence of thoughts and their effectiveness from the wisdom oftheir predecessors. anthropology is one of the wisdom heritages of ancient iran, whose essence can be seen inthe opinions of muslim sages and their philosophy (masha philosophy, ishraq philosophy, and philosophy ofsadra). therefore, the philosophical analysis of good and evil in the field of anthropology is based on themeaning of good and evil in the wisdom of ancient iran, which was very important in order to confirm thetruth of this statement. in the present study, the authors analyze and apply the philosophical foundationsderived from good. there is evil in iranian wisdom with islamic wisdom. the result is proof of the existenceof common philosophical points in the historical application of iranian, ishraqi, and sadrai ruling bases.commonalities include the commonality of the concept of good and evil (light and darkness), the existence ofhuman agency and his free will in finding good and evil, and the fact that angels are examples of good anddemons are examples of evil. this is complete proof of the historical course of the thought of good and evil interms of ontology and epistemology from iranian wisdom to sadra.