بررسی تطبیقی آرای ابن ‌عربی و عزالدین ‌کاشانی در باب قُرب

«قرب» در قاموس متصوفه از احوال عرفانی و به معنی اطاعتی است که موجب تقرّب مطیع به مطاع می‌شود. نویسندگان این پژوهش برآنند تا با بررسی آرای ابن‌عربی و عزالدین کاشانی در باب قرب عرفانی، نوع تلقی، نوآوری و وجوه اشتراک و افتراق این دو اندیشه‌ورز متصوفه را با روش توصیفی‌تحلیلی و بر مبنای مستندات کتابخانه‌ای باز کنند. براساس نتایج تحقیق، هر دو اندیشمند، قرب نوافل را برتر از قرب فرایض می‌دانند و دلیل برتری را به محبت الهی پیوند می‌زنند. قرب حقیقی در تلقی هر دو، وصل به محبوب و مشاهدة او نیست؛ بلکه این نوع قرب در نظر کاشانی با پیوند به شوق مخصوص، در قوس صعودی، مستمر و دائمی است؛ در نظر ابن‌عربی نیز سالکانِ واصل دائماً در مشاهدة قرب هستند و این رویّت چیزی جز تجلّی حق نیست. هر دو برآنند که علم لدّنی مخصوص اهل قرب و یکی از ملزومات نیل به قرب حقیقی است. کاشانی با پیوند قرب به جمع و تفرقه عرفانی برآن است که در قرب تام، روح سالک در محل جمع با وجود صفت تذلل در عبودیتش، صفت ترفع به درجات والا را نیز داراست؛ اما ابن‌عربی با تمایز قائل شدن به این نوع تفسیر، برآن است که برخی بزرگان متصوفه به جهت تلقی قرب در مقام جمع و بُعد در موضع جدایی، معرفت بُعد را در باب قرب داخل کرده‌اند.

a comparative study of the views of ibn arabi and izz al-din kashani on qorb (closeness)

qorb (closeness or proximity) in the sufi dictionary is a mystical state and means obedience thatbrings the obeyer close to the obeyed. the authors of this study intend to investigate the opinions ofibn arabi and izz al-din kashani about mystical closeness, the type of perception, innovation, andcommonalities and differences of these two sufi thinkers using a descriptive-analytical method basedon library documents. based on the results of the research, they consider qorb-e nawafel(recommendation) to be superior to qorb-e farayez (obligation) and link the reason of superiority to divine love. true qorb in the view of the two is not reaching god and observing him; rather, inkashani's opinion, this type of closeness is connected to a special passion, in ascending levels, whichis continuous and permanent. in ibn arabi's view, mystics are constantly observing proximity, andthis observation is nothing but the manifestation of god. both of them believe that god-givenknowledge is special for close people. it is one of the requirements to reach real closeness. bothbelieve that god-given knowledge is reserved for mystics who are close to god. by linking mysticalcloseness to the two categories of ‘spiritual gathering’ and ‘internal dispersion’, kashani believes thatin complete closeness, the seeker's soul in the place of gathering, despite the attribute of humility inits servitude, also has the attribute of perfection and ascension to high levels. however, bydistinguishing this type of interpretation, ibn arabi believes that some great sufis, because of theirbelief in closeness in the position of spiritual gathering and distance in the position of separation,have included the knowledge of distance in the matter of closeness. kashani calls the manifestationin the non-material as distant manifestation, and the manifestation in material as close manifestation.both thinkers believe that getting close to god depends on research and science in the position of servitude or worship.