رهیافتی بر چگونگی تحولات فکری اهل حق(آیین یارسان) از آغاز تا عصر حاضر

این مقاله با روشی توصیفی‌ تحلیلی و بررسی متون اصلی اهل حق به تبیین علل تحولات فکری پیشوایان این اندیشه از آغاز شکل‌گیری تا عصر حاضر پرداخته‌ است. یارسانیان (اهل حق) پیدایش آیین خود را بنابر تجلی ذات و صفات خداوند، به عصر حضرت علی(ع) پیوند زده‌اند‌. این آیین در آغاز شکل‌گیری تفکری شبیه به کیسانیه داشته‌ است. باور به سه امام معصوم از ویژگی‌های اعتقادی این آیین در قرون اولیه است. یارسانیان، در قرن یازدهم به سبب تحولات فکری به سمت نگرش امامیه و تفکر صوفیه و عرفا مایل شده‌اند. این مقاله به این پرسش پاسخ داده است که بنابر متون اهل حق تحولات فکری و آیینی اهل حق در چه موضوعاتی است. یافته‌های این پژوهش نشان داده‌‌اند پیدایش دوره‌های ظهور ذاتی و شکل‌گیری خاندان‌ها در تحولات این آیین نقش‌آفرین بوده‌ است. ‌در عصر سلطان اسحاق، غلو دربارۀ مقامات آیینی نسبت به دوره‌های قبل از آن شدت یافته‌ و از قرن یازدهم به بعد، اندکی از شدت غلو دربارۀ پیشوایان این آیین کاسته شده‌ است. بررسی نگرش اهل حق در دوره‌های مختلف از دیگر اهداف این نوشتار است.

an approach to the intellectual evolution of ahl-e haqq (yarsanian religion) from its advent to the present era

the present study explains the causes of the intellectual changes of ahl-e haqq from its beginning to the present era using a descriptive-analytical method and a review of its main texts. the yarsanians (ahl-e haqq)have linked the origin of their religion to the era of imam ali (as) based on the manifestation of god's natureand attributes. at the beginning of its formation, this religion had a thought similar to kisanian. belief in threeinfallible imams was one of the religious features of this religion in the early centuries. in the 11th century,due to intellectual developments, the yarsanians were inclined towards the imamiyyah approach and thethinking of sufis and mystics. this study answered the question that, according to the texts of ahl-e haqq,what the intellectual and religious developments of ahl-e haqq are. the findings of this research show thatthe period of innate emergence and the formation of families played a role in the evolution of this religion. inthe era of sultan ishaq, the arrogance about the religious authorities intensified compared to the previousperiods, and from the 11th century onwards, the intensity of the arrogance about the leaders of this religion decreased a little. examining the attitude of ahl-e haqq in different periods is another goal of this study.