علم حضوری اقوی؛ دیدگاه ملاشمسا دربارۀ علم خدا به ماسوا

ماهیت علم واجب متعال، چگونگی علم قبل از ایجاد و نحوۀ علم او به متغیرات زمانی سه مسئلۀ مهم از مسائل علم خدا است. دربارۀ هر سه مسئله، هم در حکمت و هم در علم کلام بحث و گفتگو شده است. در این مقاله با تکیه بر اثر تازه منتشر شده از ملاشمسا – با نام حاشیۀ تعلیقۀ خفری بر شرح الهیات تجرید قوشجی در مباحث قدرت و علم الهی – و برخی آثار دیگر، پاسخ این متکلم و حکیم تنسیق شده است. همان‌طور که در مقاله آمده است ملاشمسا به علم واجب متعال به‌منزلۀ علم ذات به ذات، قائل است و این علم را علم حضوری اقوی و تفصیلی به معنای غیرمشهور آن می‌داند. او در مباحث خود به اشکالات مختلفی پرداخته که به دیدگاه ابن‌سینا در این مورد وارد شده و معتقد است بسیاری از افراد در تفسیر دیدگاه شیخ‌الرئیس دچار سوء فهم شده‌اند. او بر این باور است که با کمک نظریۀ او چنان تفسیری از دیدگاه ابن‌سینا به دست می‌آید که اشکالات سهروردی و خواجه نصیر به آن وارد نباشد یا در صورت طرح پاسخ داده شود.