بومی‌سازی نشانگرهای منظر پایدار در زیست بوم روستایی ایران با تاکید بر منظر ذهنی- ارزیابانه ذی‌اثران

منظر روستایی مبین تعامل و تفاهم انسان و طبیعت بوده و در عین سادگی ظاهری، موزون، پیچیده و جذاب است. ماهیت منظر روستایی در ارتباطی تنگاتنگ با محیط طبیعی و بستر زمینه‌ای و در عین حال متاثر از تعامل عمیق انسان با طبیعت است. منظر اصیل و با هویت روستایی ایران، در سال‌های اخیر دستخوش دگرگونی شده است، به‌طوری‌که در بسیاری از روستاها، شاهد تخریب بستر طبیعی، دگرگونی بافت و عناصر باارزش کالبدی و به‌تبع آن، تغییر ارزش‌های فرهنگی آن هستیم. به دلیل وجود تفاوت‌های شرایط زمینه‌ای روستاهای ایران با پیشینه پژوهش‌های قبلی، ضروری است، ابعاد منظر روستایی بر اساس تجربیات زیست بومی ذی‌اثران و در انطباق با شرایط زمینه‌ای روستا بررسی شود. پژوهش به روش تحلیلی و پیمایشی و با هدف یافتن نشانگرهای منظر پایدار و عوامل تاثیرگذار بر آن متناسب با شرایط زمینه‌ای زیست‌بوم روستایی ایران انجام شده است. به این منظور ضمن مشاهده مشارکتی، با دو گروه از جامعه روستایی (مصاحبه اصلی-نیمه ساختاریافته جهت پاسخگویی ساکنین روستا و مصاحبه تکمیلی-با سوالات باز- جهت اخذ نظرات آگاهان محلی) مصاحبه شده است. به علاوه از مصاحبه‌شوندگان خواسته شده نقشه‌های ذهنی (ذهنیت خود از منظر مطلوب روستایی) را ترسیم کنند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که منظر بومی روستاها به‌رغم وجود تنوع و تمایز، دارای نوعی وحدت و همخوانی هستند و بر اساس تحلیل یافته‌ها، برخی نشانگرهای پراهمیت که به منظر روستایی وحدت و تنوع بخشیده و آن را پایدار ساخته‌اند، و همچنین عوامل ثانویه‌ای که به‌طور غیرمستقیم بر منظر روستایی تاثیرگذار بوده‌اند، مشخص شدند.

The Localization of Sustainable Landscape Indicators in Iranian Rural Ecosystem Based on the Mental-Evaluative Images of Stakeholders

Each part of the landscape has a distinctive character, which offers a unique sense of place. Moreover, there are specific cultural backgrounds, which have influenced the settlement patterns of regions and countries. The rural landscape patterns are particular contexts since they have cultural characteristics. As local residents in rural areas tend to use modern technology, preservation of cultural values and natural attractions should not be underestimated. There are many criteria that must be considered in order to achieve sustainability. This research has been done by investigating the sustainable landscape indicators in the Iranian rural ecosystem based on the stakeholders’ attitudes. Iran’s geographical location and natural characteristics import a wide climatic diversity that ranges from semiarid to subtropical. Therefore, four villages with different climates were selected: 1. Furg, a village in Darmian rural district, South Khorasan province in the hot and dry climate; 2. Anbooh, a village in Roodbar, Gilan province, in the cold and mountainous climate; 3. Dastak, a village in AstaneAshrafieh, Gilan province, in the moderate rainy climate, and 4. Tabl, a historic village in Gheshm, Hormozgan province, in the hot and humid climate of Iran. The researchers analyzed the rural landscape and defined the main characteristics that shape the sustainable rural landscape, based on the research method. The results indicate that the economy of rural areas has been strongly dependent on natural resources exploitation. Also, the recent technological advancements in exploitation, loss of rural livelihood, and increased social demand for the amenity aspects of these resources have dramatically changed the rural landscape and visual quality.