تحلیل شبکه سازمانی موثر بر خزش روستایی در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون همدان

زمین به عنوان یکی از منابع تولید روستایی نیازمند مدیریت خردمندانه و حفاظت است. یکی از پدیده‌های کالبدی در سکونتگاه‌های پیرامون فضاهای شهری، پدیده خزش روستایی است که منجر به تغییرکاربری زمین‌های کشاورزی و باغی به نفع دیگر کاربری‌ها می‌شود. عوامل مختلفی در بروز این پدیده تاثیرگذارند؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها عوامل و نیروهای سازمانی است. این پژوهش به دنبال شناخت پدیده خزش روستایی و تحلیل میزان مداخلات نقش‌آفرینان مدیریت زمین و شبکه‌های تاثیرگذار بر آن‌ها در عرصه‌های روستایی و پیرامون شهری است. محدوده پژوهش 24 سکونتگاه روستایی پیرامون شهر همدان است. برای شناسایی نظام شبکه موجود و روابط میان سازمان‌ها و ارگان‌های تاثیرگذار بر فرایند تغییر کاربری زمین از روش تحلیل شبکه استفاده شد. نتایج نشان داد نیمی از دست‌اندرکاران نهادی بیش از 5 نوع تضاد با دیگر نهادها دارند. یک‌سوم از پیوندهای شبکه در اختیار دست‌اندرکاران مرکزی و نهادهای کلیدی و سیاست‌گذارهای اصلی قرار دارد و بقیه نهادها در جریان تغییر کاربری، نقش منفعلانه، حاشیه‌ای و تسهیل‌کننده دارند. جذب سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاری در پیرامون شهر، کمبود زمین در محدوده شهر، تلاش برای ایجاد شغل و زمینه‌های کسب درآمد و تقاضای گسترده برای ایجاد واحدهای تک‌خانواری روند تغییر کاربری را شدت بخشیده است. لزوم توجه به منطقه شهری همدان و پیوندهای روستایی شهری و اتخاذ سیاست‌های تعاملی با تاکید بر صیانت از عرصه‌های سکونتگاهی می‌تواند به مدیریت خردمندانه اراضی منجر شود.

Analysis of Effective Institutional Network on Rural Sprawling in Rural Settlements Around Hamedan

Land as a source of rural production requires wise management and protection. One of the physical phenomena in rural settlements around urban areas is rural sprawling phenomenon that results in land use changes in agricultural and horticultural areas in favor of other usages. Various factors affect this phenomenon, of which institutional and organizational factors and forces are the most important ones. This study aimed to recognize rural sprawling phenomenon and analysis of effective land management interventions and effective networks and their interactions or conflicts in rural areas around the city. Study area comprised 24 rural settlements around the city of Hamedan. The results showed that more than half of the institutional authorities have 5 types of conflicts with other institutions. One third of network links are controlled by state authorities and the main key agencies and policymakers and other institutions have passive, marginal and facilitating role in land use change. Investment opportunities around the cities, shortage of land in the city boundaries, employment opportunities and providing income, and massive demand for singlefamily units have accelerated the trend of land use changes. Attending to the urban areas of Hamedan and ruralurban relations and interactive policies with emphasis on the protection of residential areas can contribute to wise management of land.