تبیین و تفکیک ماهیّت حقوقی اذن اباحه ساز و اذن نیابت ساز (اذن منشا اباحه و اذن منشا نیابت)

اذن از مفاهیم پرکاربرد فقهی و حقوقی در نظام حقوقی ایران است شناسایی و تبیین ماهیّت حقوقی اذن اولین گام در جهت تحلیل این مفهوم حقوقی و همچنین ابوابی است که اذن در آنها کارکرد دارد. شیوع کاربرد های مختلف اذن، انتخاب ماهیّتی واحد برای آن را دشوار ساخته است. نویسندگانی که به دنبال شناسایی ماهیّت حقوقی اذن بوده اند صرفاً با توجه به اباحه ساز بودن اذن، ماهیّت واحدی را برای آن تبیین نموده و سپس ماهیّت مورد نظرشان را به اذن موجود در عقود اذنی نیز تسرّی داده اند؛ در همین راستا، نویسندگان با توجه به این که اباحه مخلوق اراده است یا ناشی از حکم قانون، برخی ماهیّت اذن را عمل حقوقی یکجانبه (ایقاع) و برخی واقعه حقوقی اعلام نموده اند. ایقاع یا واقعه حقوقی دانستن اذن تنها در مواردی که در نتیجه اعطای اذن، اباحه خلق می شود صحیح به نظر می رسد، اما نمی توان آنجا که اذن منشا نیابت قرار می گیرد یا به عبارت دیگر، آنجا که در نتیجه اعطای اذن نیابت خلق می شود (مثل عقد وکالت) همچنان ماهیّت آن را ایقاع دانست. ایقاع دانستن اذن در چنین مواردی، سبب بروز ایرادات و همچنین عدم تطبیق ماهیّت انتخابی نسبت به مصادیقی که اذن در آنها منشا نیابت قرار می گیرد، می شود. لذا برای تبیین ماهیّت حقوقی اذن باید ماهیّت اذن منشا اباحه را از ماهیّت اذن منشا نیابت (اذن منشا عقود اذنی) تفکیک نموده و به صورت جداگانه بررسی نمود. به نظر نگارندگان ماهیّت حقوقی اذن، منشا اباحه ایقاع و ماهیّت حقوقی اذن منشا نیابت عقد است.

explanation and distinction of the legal nature of permission as a basis for permissibility and permission as a basis for agency (permission as the source of permissibility and permission as the source of agency)

permission (’’idhn’’) is a frequently used concept in the jurisprudential and legal systems of iran. identifying and explaining the legal nature of permission is the first step toward analyzing this legal concept, as well as the different areas in which it plays a role. the widespread applications of permission have made it challenging to choose a single nature for it. scholars who have aimed to identify the legal nature of permission have often focused on its permissive aspect, assigning it a single nature. they then extend this chosen nature to the permission found in ’’permissive contracts.’’ accordingly, scholars have argued about whether permissive creation stems from will or legal provision; some consider permission a unilateral legal act (iqa’), while others see it as a legal event. viewing permission as a unilateral act or legal event seems accurate only in cases where the granting of permission results in permissiveness. however, in cases where permission becomes a source of representation—or, in other words, when permission leads to the creation of agency, as in contracts of agency—the nature of permission cannot be regarded as a unilateral act. defining permission as a unilateral act in such cases leads to inconsistencies and fails to align the selected nature with instances where permission forms the basis for agency. thus, to determine the legal nature of permission, it is necessary to distinguish between the nature of permissive permission and that of permission as a basis for agency (i.e., in permissive contracts) and to examine them separately. according to the authors, the legal nature of permission as a source of permissiveness is unilateral, while permission as a source of agency holds the nature of a contract.